Met zijn debuutfilm “Girl” (2018) won hij vier prijzen op het Filmfestival van Cannes, waaronder de Camera d’Or; daarnaast werd hij bekroond met een European Film Award in de categorie ‘European Discovery’ en er volgden nominaties voor o.m. een César en een Golden Globe. Met tal van andere prijzen op festivals verspreid over verschillende continenten had hij na welgeteld één speelfilm een goedgevulde prijzenkast.

En dan kwam zijn tweede film “Close” (2022); net als “Girl” ging die ook in Cannes in wereldpremière. Samen met “Stars at Noon” van Claire Denis won hij er de Grand Prix, na de Palme d’Or de tweede belangrijkste prijs van het Festival. Intussen is het palmares van “Close” zo mogelijk nóg indrukwekkender dan dat van “Girl” en, wie weet, nu “Close” is voorgedragen als Belgische inzending voor de Oscars, is het uitkijken naar eind volgende maand, op 21 december om precies te zijn, wanneer de shortlist wordt bekendgemaakt van de tien films die op 12 maart kunnen dingen naar de Oscar in de categorie ‘Beste Buitenlandse Film.’

Maar daar is het regisseur en scenarioschrijver Lukas Dhont (geb. 1991) lang niet om te doen. De verhalen die hij als filmmaker vertelt, daar draait het om, want die vormen de backbone van zijn succes. In “Girl” volgde hij het personage van de 15-jarige Lara die ballerina wilde worden, maar geboren was in het lichaam van een jongen; in “Close” brengt hij een ode aan vriendschap met als centrale personages twee 13-jarige jongens, Léo en Rémi, gespeeld door Eden Dambrine en Gustav De Waele. Ze zijn vrienden voor het leven tot een ondenkbare gebeurtenis hen uit elkaar drijft. Vol onbegrip zoekt Léo toenadering tot Sophie, Rémi’s moeder (Émilie Dequenne). “Close” is een ontroerende en beklijvende film over verloren vriendschappen, en schetst een onvergetelijk portret van vriendschap, liefde, onafhankelijkheid, identiteit, liefdesverdriet en herstel, en verantwoordelijkheid.

Na het internationale succes van “Girl” was een tweede film niet evident; Dhont zocht zelfs zijn toevlucht tot YouTube om regisseurs te horen praten over hun tweede film en de problemen waarmee ze werden geconfronteerd. Maar al snel wist hij dat vriendschap het sleutelwoord van zijn volgende film zou worden. De Amerikaanse psychologe Niobe Way die 100 jongens volgde in hun tienerjaren en haar research neerpende in “Deep Secrets: Boys’ Friendships and the Crisis of Connection” (2011), was een belangrijke bron van inspiratie die hij aftoetste aan zijn eigen tienerjaren. Het resultaat is een verbluffende en integere acteursfilm van topniveau.

Tijdens de persdag van “Close” in september werd volgend gesprek met regisseur en scenarist Lukas Dhont opgetekend.

De film is een Belgisch-Nederlands-Franse co-productie en loopt vanaf 2 november in de Belgische, Nederlandse en Franse bioscopen. Verdeler in de Benelux: Lumière.

Ik kan me voorstellen dat er met het succes van “Girl” zoveel op je is afgekomen dat je enige tijd nodig had om dat te verwerken alvorens aan “Close” te beginnen. Klopt dat?

Absoluut. Op een bepaald moment waren we voor “Girl” aan het reizen van land naar land; de film werd vertoond in Polen, Amerika, Japan, Australië, Nieuw-Zeeland… Iedere keer spreek je daarover met dezelfde energie en passie, en probeer je de film in die verschillende culturen te introduceren. In al die culturen werd niet enkel op een andere manier naar de film gekeken, maar ook anders naar het onderwerp. Als je daar anderhalf jaar mee onderweg bent, dan moet je wel even bekomen, en zeker wanneer je terugkeert naar je eigen bureau met een wit blad papier voor je, want dan stelt zich de vraag, ‘Okee, en wat nu? Wat gaan we nu doen?’ Dat is wel heel confronterend. Je moet dan proberen om in je eigen hoofd de verwachtingen uit te schakelen en echt puur opnieuw in connectie te gaan met je hart om te voelen, ‘Wat wil ik nu écht doen?’ Toen passeerden verschillende ideeën de revue, maar ik kwam altijd terug op dat woord vriendschap wat voor veel mensen in hun leven een belangrijke rol speelt. Toen ik opgroeide, was het een onderwerp met een zekere complexiteit. Ik denk dat ik iemand ben die van jongs af aan het gevoel had niet helemaal bij de groep jongens noch bij de groep meisjes te horen. Ik ben me dan gaan afzonderen; ik werd degene die op de bank zat om te kijken hoe de anderen speelden, en ik denk dat ik in die jonge jaren wel problemen had om authentiek te connecteren met anderen. Dus ik vond het belangrijk om over het thema vriendschap te praten; van zodra ik dat met zekerheid wist, was ik vertrokken. Toen wist ik welke richting ik wilde uitgaan en begon ik aan een zo zuiver mogelijke uitwerking over hetgeen ik wilde vertellen.

Sfeerbeeld dat toont hoe “Close” werd ontvangen tijdens het afgelopen Filmfestival van Cannes waar hij met de Grand Prix werd bekroond. De speech van Lukas Dhont begint in deze clip na een staande ovatie van tien minuten.

Het feit dat je nu opnieuw een zeer persoonlijk verhaal vertelt, maakt dat je als regisseur sterk of misschien eerder kwetsbaar?

Toen ik puber was en me schaamde voor wie ik was, ben ik begonnen met andere mensen te kopiëren. Ik kopieerde werkelijk àlles: wat de mensen zeiden, hoe ze spraken, hoe ze wandelden, hoe ze zich gedroegen. Daardoor ben ik in mijn tienerjaren altijd een acteur geweest in mijn eigen leven. Eens op de filmschool begreep ik dat de collage die ik had gemaakt van andere mensen niet langer meer werkte—ik stootte ermee tegen een muur omdat die niet authentiek was, die was ook vaag en oppervlakkig—en ik besefte dat ik mezelf als acteur moest ontmantelen. Ik heb al die jaren gekopieerd, maar wat wilde ik vooral vertellen? Ik denk dat de films die we nu maken—ik zeg heel bewust ‘we,’ want ik maak die natuurlijk niet alleen, dat doen we met een team—vertellen wat ik ooit wilde zeggen maar niet kón zeggen. Voor mij is het als een noodzaak om dat te doen, want er zijn allicht nog mensen die niet altijd kunnen zeggen wat ze willen zeggen. Misschien is het op andere manieren, maar door het idee van een groep en bij een groep of de samenleving te willen horen, zie ik het als een missie om die dingen letterlijk en persoonlijk te vertellen. En zoals je zegt, dat zorgt voor een bepaalde kwetsbaarheid, da’s waar, want het gevaar dreigt als mensen de film niet goedvinden, dan zou ik het misschien interpreteren alsof ze mij niet appreciëren terwijl die twee los staan van elkaar. Maar de grote sterkte is dat het wel authentiek is: het komt bij mij vanuit een plek die aan kracht gewonnen heeft. Daarom denk ik dat ik sterker in mijn schoenen sta in vergelijking met vroeger, en daardoor kan ik dit eindelijk ook zeggen. Dus het is eerder een combinatie van kwetsbaar en sterk. Ik ben ook wel iemand die altijd op zoek gaat naar kwetsbaarheid. In onze samenleving is sterk vaak een woord dat superieur gebruikt wordt over zacht, maar ik zie die enorme meerwaarde van zachtheid, misschien zelfs meer dan bij sterk zijn. Dus ik probeer me te omringen door mensen die een bepaalde zachtheid hoog in het vaandel dragen.

Is dat de reden waarom in “Close” de moederpersonages, gespeeld door Émilie Dequenne en Léa Drucker, sterke vrouwen zijn, terwijl de vader, gespeeld door Kevin Janssens, tijdens het diner helemaal in elkaar stort?

Zeker. We linken in het canon van onze cultuur vaak vrouwelijk aan zacht, zorgzaam en emotioneel, en mannelijk betekent sterk, op zichzelf, afstandelijk. Maar bij het uitwerken van de personages probeerden we daarmee te spelen, bijvoorbeeld door stereotypes om te draaien. Bij de rollen van Émilie en Léa wilden we niet per se inspelen op die stereotypes; dramaturgisch gezien leek het interessant dat je een vader hebt die zijn emoties niet kan uiten en een moeder die meer in een pantser blijft zitten. Zo draai je de verwachtingen om; de connecties die we maken tussen bepaalde karaktereigenschappen en gender interesseerden ons heel erg in de personages van de ouders.

[SPOILER ALERT] Op het einde van de film zie je het personage van Émilie Dequenne in de auto zitten wanneer ze heel ingetogen haar verdriet probeert te verwerken, terwijl je op dat moment een heel visuele en explosieve scène zou verwachten. Je toont des te meer hoe sterk er in “Close” wordt geacteerd.

Voor mij zijn er als regisseur twee mogelijkheden wanneer je voor zo’n scène staat. Je hebt enerzijds explosie, en er is ook implosie. Bij het personage van Émilie hebben we heel hard gewerkt op het idee van implosie. In de films die we maken, eerst met “Girl” en nu “Close,” proberen we een zichtbare uitdrukking te geven aan iets dat intern gebeurt. Lara voert een interne strijd, Léo voert een interne strijd, en in zekere zin ben ik meer geïnteresseerd in implosie dan in explosie. Met explosie krijgen we vaak te maken in films, in kunst, in muziek, omdat het dramatisch interessant is. Maar in het leven rondom mij merk ik dat ik veel meer wordt geconfronteerd met implosies—mensen die verdriet beleven, maar niet noodzakelijk op zo’n expressieve manier als een huilende, hysterische moeder die je misschien in een Amerikaanse film zou zien. Voor mij is het belangrijk om die emoties te onderzoeken waar ik meer mee vertrouwd ben en die in zekere zin voor mij meer multiple zijn dan een eenmalige explosieve reactie. Voor het personage van Émilie hebben we ook heel hard gewerkt rond het concept van iemand met een pantser, iemand die zich onoverkomelijk vragen stelt rond verantwoordelijkheid, en verdriet beleeft op een andere manier. Ik heb het geluk, de pracht en de kracht gehad in contact te komen met vrouwen, moeders, die verlies hebben meegemaakt en die mij ook getoond hebben dat verlies qua emotiebeleving niet altijd explosief wordt geuit. Daardoor hebben we die personages daar zo goed mogelijk naar georiënteerd.

Blijft dat in de toekomst ook je niche?

Tot op heden is dat zo. Misschien verandert het later, maar nu hecht ik als filmmaker veel belang aan hetgeen binnen ons gebeurt. Wij zitten hier nu tegenover elkaar; in jouw leven is waarschijnlijk ook al zoveel gebeurd qua emoties, qua beleving, dingen die je wel of niet hebt kunnen uitdrukken, en ik ben gewoon heel geïnteresseerd in films maken over al die kleine schakels en mechanismen in ons, meer dan in de klassieke protagonist-antagonist verhaallijnen, denk ik.

Daardoor verbinden je films jou met je publiek? Mag ik het zo stellen?

Wat ik mooi vind aan cinema, is dat het een brug kan zijn tussen de kijker en de filmmaker, maar ook een brug tussen een personage en de kijker. Ik heb meermaals meegemaakt—en dat zeg ik met de meeste trots—dat een personage heel ver kan liggen van de concrete identiteit van de kijker, wanneer bijvoorbeeld een 80-jarige man naar “Girl” gaat kijken, maar daar toch veel van zichzelf in kan zien. Dat wil voor mij zeggen—en dat is ook de reden waarom ik de films maak op de manier zoals ik ze doe—dat er verbindingen zijn tussen ons allemaal. Of we nu uit Vlaanderen komen of uit Turkije, of we man of vrouw zijn, op een bepaalde manier worden we allemaal geconfronteerd met centrale, gedeelde zaken. En ik ben op zoek naar enerzijds dat heel concrete, door te kiezen voor personages met een heel uitgesproken identiteit, maar anderzijds ook naar wat hen met ons verbindt. Waar ligt het gedeelde? Vaak zien we de mens als ‘een ander,’ en dat anders zijn kan soms een afstand creëren en ervoor zorgen dat we zeggen, ‘Die is niet zoals wij.’ Wat vaak een aanleiding is voor conflicten, voor oorlog. Ik zoek liever naar wat ons verbindt, wat ons aan elkaar haakt, en die zoektocht begint al meteen in het schrijfproces.

Brussel
14 september 2022

“Close” (2022, trailer)

FILMS

GIRL (2018) DIR Lukas Dhont PROD Dirk Impens SCR Lukas Dhont, Angelo Tijssens CAM Frank van den Eeden ED Alain Dessauvage MUS Valentin Hadjadj CAST Victor Polster, Arieh Worthalter, Oliver Bodart, Tijmen Govaerts, Katelijne Damen, Valentijn Dhaenens, Magali Elali, Angelo Tijssens

CLOSE (2022) DIR Lukas Dhont PROD Michiel Dhont, Dirk Impens SCR Lukas Dhont, Angelo Tijssens CAM Frank van den Eeden ED Alain Dessauvage MUS Valentin Hadjadj CAST Eden Dambrine, Gustav De Waele, Émilie Dequenne, Léa Drucker, Kevin Janssens, Léon Bataille, Igor van Dessel