Na het regisseren van stijlvolle TV-reeksen in binnen- en buitenland, waaronder “Cordon” (2014) en “Peaky Blinders” (2016), en zijn atypisch en diepgaand speelfilmdebuut “De Patrick” (2019), lagen de verwachtingen hoog voor de volgende film van de Antwerpse regisseur en scenarioschrijver Tim Mielants (geb. 1979). Maar de vakman die hij is, met zijn nieuwste film “WIL” heeft hij al die verwachtingen stuk voor stuk ingelost.

De film is gebaseerd op het gelijknamige boek uit 2016 van theater- en romanschrijver Jeroen Olyslaegers, en is het derde deel van een trilogie, na “WIJ” (2009) en “WINST” (2012). De titel van de film verwijst naar het hoofdpersonage Wilfried Wils, of kortweg Wil. Hij en Lode (gespeeld door respectievelijk Stef Aerts en Matteo Simoni) zijn in 1942 twee jonge hulpagenten in het door de Duitsers bezette Antwerpen. Ze werken gedwongen mee aan de klopjacht op joden in de stad, maar tegelijkertijd steunen ze het verzet. Tussen al het oorlogsgeweld en de chaos wordt Wil verliefd op de zus van Lode, Yvette (rol voor Annelore Crollet). In de film zien we hoe ze zichzelf, hun dierbaren en de joden proberen te redden uit de klauwen van de bezetter.

“WIL” (2023, trailer)

“WIL” is een actueel oorlogsdrama met een zeer sterke en gerenommeerde Vlaamse en Nederlandse cast, waaronder acteurs als Kevin Janssens, Jan Bijvoet, Koen De Bouw en Pierre Bokma. Maar ook—of vooral—de film is van een dergelijk hoog niveau dat hij zijn internationale uitstraling meer dan waarmaakt en in de bioscopen probleemloos zijn plaats opeist tussen grote en grootschalige Amerikaanse superproducties.

Het is nog maar de vraag of Vlaanderen niet te klein wordt voor Tim Mielants, want hij staat nog altijd met één been in het buitenland, en zijn opmars lijkt niet te stuiten. “Small Things Like These” met in de hoofdrollen Cillian Murphy, Ciarán Hinds en Emily Watson is zijn volgende film, gefinancierd door Artists Equity, het productiehuis van Ben Affleck en Matt Damon.

Dus zolang het nog kon, een gesprek met regisseur en co-scenarioschrijver Tim Mielants over de relevantie van “WIL.”

Hoe is dit project bij jou terechtgekomen?

Jeroen [Olyslaegers] had mij een berichtje gestuurd nog voordat het boek uitkwam en waarin stond, ‘Dit wordt je nieuwe film.’ Het idee was om een zo spannend mogelijke film te maken voor een breed publiek, zo’n beetje een kanonskogel van een film. Ik wist dat [scenarioschrijver] Carl Joos dan de man was om vaart en spanning in het verhaal te brengen. Hij heeft daar de métier voor. We hebben lang aan de structuur van de film gewerkt en hadden altijd de goedkeuring van Jeroen. Hij was altijd aanwezig op de belangrijke momenten toen we hem alles voorstelden; een boekverfilming heeft natuurlijk zijn consequenties. Hij wilde ook een film die vaart en snelheid heeft, en dan stopt de trein op een bepaald moment. Voor sommige mensen begint de film dan ook. En dan moet je beginnen nadenken; tijdens de film heb je misschien niet de kans om te reflecteren omdat je denkt, ‘Wat zou ik doen in zo’n situatie?’ Maar wanneer de film stopt, heb je reflectie of iets contemplatief. Daar was Jeroen altijd mee akkoord.

Wat is voor jou de essentie van de film?

Ik denk als je doet wat je moet doen in tijden van oorlog, kun je dan een goeie mens zijn? Dat is een vraagstelling. En is geweten een luxe, of niet? Als je aan mensen zou vragen waarvoor ze willen sterven, in de zin van ‘Wil je sterven voor je kinderen? Voor je partner?’ Dat is allemaal logisch. Maar wil je sterven voor een stad, een land? Wil je sterven voor democratie? Wat nu al een vraag is die dichterbij komt. Dat hield me bezig. Wat het boek doet, en de film ook onrechtstreeks, is een dialoog aangaan tussen generaties. ‘Grootouders, wat hebben jullie gedaan?’ Ik heb nu zelf kinderen, en hoe zal de dialoog zijn met mijn kleinkinderen over de gigantische revolutie die er nu aankomt met artificial intelligence—de Britten zeggen zelf al dat die groter wordt dan de industriële revolutie. Ik denk dat we echt niet weten hoe groot die wordt en welke impact die zal hebben. Daar moeten we nu al over nadenken om te weten wat we daarmee gaan doen. En dan heb ik nog niet gesproken over de natuurontwrichting. Dat zijn zaken die mij enorm bezighouden. Als men over zoveel jaren terugkijkt naar “WIL,” dan gaan ze misschien zeggen dat de film meer vertelt over 2023 dan over 1942. Het is ook interessant om mensen uit te nodigen om meer te weten over die periode, na te denken over hetgeen er toen is gebeurd en dat terug naar de oppervlakte te brengen.

Bij het recreëren van de oorlogstijd zit de authenticiteit ook in de details, zoals het gebruik van het Antwerps dialect. Dat mist zijn effect niet.

Daar hebben we heel hard op gewerkt met dialectcoaches. Ik ben veel bij mijn grootouders geweest, dat Antwerps dialect heb ik heel mijn jeugd gehoord. Er zijn veel uitspraken die bijna verloren zijn en die we probeerden er opnieuw in te brengen, zoals den destag acht dagen. Dat hoor je niet veel meer, of een posturreke. Het was interessant om al die kleine woorden erin te verwerken.

“WIL” is een heel gelaagde film. Hoe heb je dat concreet aangepakt?

Dat is vooral de verdienste van Carl Joos. Hij heeft van de film een Zwitsers uurwerk gemaakt en dan zijn we gegaan voor de top van de ijsberg, maar dat Zwitsers uurwerk zit daar nog wel onder.

De film neemt geen aanloop. Van bij de eerste scène zit je meteen in het verhaal. Was dat ook de bedoeling om de kijker direct mee te betrekken in hetgeen je vertelt?

Ja. Geen flauwekul en direct erin vliegen. Geen voorspel [lacht]. Het was de bedoeling om het publiek meteen op het puntje van hun stoel te krijgen en die spanning te behouden tot op het einde.

Hoe is de casting verlopen?

Ik had op jonge leeftijd de serie “Moeder, waarom leven wij?” [1993] gezien. Die is op mijn netvlies blijven kleven; ik heb de serie teruggezien en die is nog altijd heel sterk als je kijkt hoe Jan Decleir, Koen De Bouw of Els Dottermans daarin spelen. Ik dacht, ‘Ik wil al die mensen in de film hebben,’ met dat Antwerps—dat tweede oorlogs Antwerps—die sfeer… Gelukkig zijn dat ook allemaal iconen van de Vlaamse cinema en dat heb ik dan kunnen mengen met acteurs als Kevin Janssens waar ik “De Patrick” [2019] mee heb gemaakt, met Matteo Simoni, Stef Aerts… Voor je het weet heb je een soort van all star cast. Dat was zeker niet de bedoeling, maar ik vind het ook niet erg, want je wil een groot publiek bereiken

Wat was de inbreng van cameraman Robrecht Heyvaert?

Robrecht was fantastisch. Eerst en vooral, ik wist wat ik niét wilde: ik wilde geen oorlogsdrama maken zoals er elk jaar in Nederland een film uitkomt die gefilmd is met het beste materiaal, heel clean. Ik dacht, ‘Laat ons eens kijken welk materiaal tijdens het interbellum werd gebruikt.’ We hebben Petzval lenzen uit de jaren dertig en veertig getest—lenzen die Leni Riefenstahl nog gebruikte om Hitler in beeld te brengen. We hebben die in een laboratorium gevonden en op onze moderne camera’s gezet. Dat is oud glas, en dan krijg je Stef scherp in beeld en de anderen zijn wazig. Dat leek ons interessant om een meer subjectieve interpretatie aan een personage te geven, én je werkt bovendien met materiaal uit die tijd. En het formaat 4:3 was het formaat van de films die toen speelden. Zo is Robrecht met dat oud materiaal en met zijn talent aan de slag gegaan: je krijgt dan een Hollywoodinterpretatie met materiaal uit de jaren dertig. Dat gaf een soort van kruisbestuiving die ik heel boeiend vond en die zeer geschikt was voor het verhaal: hoe probeer je écht in die tijd te zitten, eerder dan door een hedendaagse bril te kijken naar toen. Dat was het vertrekpunt in ons creatief proces.

Heb je die oude lenzen veel gebruikt?

Altijd. De 55mm, 85mm. Soms hebben we met de zoomlenzen die elementen nog moeten namaken. Dat was iets voor Robrecht; ik denk dat hij ook enkele moderne lenzen vervormd heeft via Petzval.

Hoe is de montage verlopen?

Je maakt je film altijd drie keer, hé, tijdens het schrijven, het draaien en het monteren. We hebben veel getest, en we hebben ons hoofd niet in het zand gestoken. Ik vergelijk dat met op een oude radio ne post zoeken: het kraakt altijd wel ergens. Soms zit je wat teveel naar links, soms wat teveel naar rechts, en het kraakt nog altijd. En dan ineens, eups, het kraakt niet meer. En dan moet je het loslaten [lacht]. Zo zijn we bij het monteren te werk gegaan. Ik had altijd het gevoel dat bij de montage de film er al is; we moeten hem alleen nog vinden. Het materiaal zegt wat de film moet zijn. Als filmmaker kan je zelf iets bepaald willen, maar dan krijg je niet noodzakelijk de beste film. Het materiaal beslist wat goed is, niet de filmmaker. Dat maakt het heel boeiend, maar als filmmaker is het soms ook heel confronterend. Ik geloof dat er eens een studie is gemaakt, en de meeste relatieproblemen en echtscheidingen gebeuren wanneer regisseurs in de montage zitten [lacht].

Hoe verliepen de opnamen? Je hebt “WIL” deels in Antwerpen opgenomen, ook in Polen. Was het een grote logistieke operatie om in Polen te draaien?

We voelden bij opnames in Antwerpen dat je veel computer graphics moet gebruiken, en we kregen het niet echt voor mekaar. Er blijft hier te weinig over van de jaren veertig. We waren zelfs goedkoper af in Polen—en ook in Wallonië. Wil je Antwerpen in 1942 filmen, dan moet je in Polen en Wallonië zijn [lacht]. We zagen daar een architectuur die vreemd genoeg niet zo veel verschilde van Antwerpen. Het is dan natuurlijk wel heel vreemd om razziascènes te draaien op een plek die bijna in de voortuin van Auschwitz ligt. Je weet dan dat je Antwerpen aan het reconstrueren bent en die mensen zijn hier terechtgekomen. Daar word je wel heel stil van.

Antwerpen
31 augustus 2023

FILMS

DE PATRICK (2019) DIR Tim Mielants PROD Bart Van Langendonck, Sarah Marks SCR Tim Mielants, Benjamin Sprengers CAM Frank van den Eeden ED Alain Dessauvage MUS Geert Hellings CAST Kevin Janssens, Pierre Bokma, Ariane van Vliet, Hannah Hoekstra, Jemaine Clement, Bouli Lanners, Josse De Pauw, Jan Bijvoet

NOBODY HAS TO KNOW (2021) DIR Bouli Lanners SHOOTING DIR Tim Mielants PROD Jacques-Henri Bronckart SCR Bouli Lanners, Stéphane Malandrin CAM Frank van den Eeden ED Ewin Ryckaert MUS Pascal Humbert, Sébastien Willemyns CAST Michelle Fairley, Bouli Lanners, Andrew Still, Julian Glover, Cal MacAninch, Ainsley Jordan, Clovis Cornillac, Anne Kidd, Donald Douglas

WIL (2023) DIR Tim Mielants PROD Jan Segers, Bo De Group, Hans Everaert, Guy Goedgezelschap, Tomas Leyers SCR Tim Mielants, Carl Joos CAM Robrecht Heyvaert ED Bert Jacobs CAST Stef Aerts, Matteo Simoni, Annelore Crollet, Jan Decleir, Gene Bervoets, Koen De Bouw, Kevin Janssens, Els Dottermans, Dirk Roofthooft, Jan Bijvoet, Dimitrij Schaad, Karina Smulders, Pierre Bokma, Marc Lauwrys, Ariane Van Vliet

TV-REEKSEN

SUPER8 (2009)
CODE 37 (2011-2012), 11 afleveringen
ZINGABURIA (2012-2013), 10 afleveringen
CORDON (2014), 10 afleveringen
PROFESSOR T. (2015), 2 afleveringen
THE TUNNEL (2016), 2 afleveringen
PEAKY BLINDERS (2016), 6 afleveringen
THE TERROR (2017-2018), 4 afleveringen
LEGION (2017-2018), 3 afleveringen
TALES FROM THE LOOP (2020), 1 aflevering
THE RESPONDER (2022), 2 afleveringen