De Franse filmmaker en -pionier George Méliès (1861-1938), regisseur van de surrealistische filmklassieker “Le voyage dans la lune” (1902) en ontdekker van verschillende cinematografische en technische ontwikkelingen die tot stand kwamen vóór 1910 waaronder de stop-motion camera, is de sleutelfiguur van The George Méliès Project, zijn officiële website. Achter-achterkleindochter Pauline Méliès, a.k.a. Pauline D.-L. Méliès (voluit Pauline Duclaud-Lacoste Méliès), beheert deze webstek en omschrijft Georges als ‘één van de grootste goochelaars van zijn tijd, één van de grootste pioniers van de cinema, vader van cinematografische vertoningen en van speciale effecten.’ Als drijvende kracht achter zijn website houdt ze zijn erfenis als filmregisseur overeind.

En dat lukt best aardig. Georges Méliès haalde opnieuw de krantenkoppen toen Martin Scorsese’s “Hugo” (2011) in de bioscopen werd uitgebracht, en waarin Ben Kingsley de filmpionier speelde die van 1896 tot 1913 meer dan vijfhonderd zogenaamde shorts maakte. Enkele jaren geleden werd zijn autobiografie uit 1945 in het Engels vertaald (“Méliès: My Memoir”), en in 2019 zette Pauline Méliès een zeer succesvolle crowdfunding op om zijn grafzerk op Père Lachaise te renoveren, de beroemde begraafplaats in Parijs waar hij in 1938 werd begraven. Door de jaren heen had een grote groene vlek de hoofdsteen van zijn graf aangetast en het raakte in verval. Maar nu is het door tal van specialisten en vaklui volledig hersteld in zijn vroegere glorie (afbeelding bovenaan: Pauline Méliès bij zijn graf toen het vorige maand plechtig werd onthuld).

En onlangs werd haar meest recente Kickstarter-project gelanceerd, een ambitieus initiatief met twee nieuwe boeken die door de familie Méliès werden samengesteld, met “Georges Méliès and His Family Tell His Stories: Intimate and Rediscovered Testimonies About the First Filmmaker” en de Franstalige tegenhanger “George Méliès et sa famille se racontent: Témoignages intimes et retrouvés du tout premier cinéaste.” Ze brengen verschillende vergeten verhalen van Georges Méliès tot leven die je de kans bieden om de filmregisseur te herontdekken die wordt beschouwd als de belangrijkste persoon in de geschiedenis van film als kunstvorm om verhalen te vertellen.

Deze crowdfunding is een ‘alles of niets’-project en loopt af op dinsdag 22 november 2022 om 20.00 u. Het doel is om € 16.500 bij elkaar te brengen en tot nu toe werd bijna € 12.000 opgehaald. Zoals bij elke actie is het aangeraden om de gedetailleerde beschrijving van het project te lezen alvorens toe te zeggen.

Georges Méliès was een legendarische pionier van de vroege Franse cinema die later in zijn leven, ook toen hij financieel aan de grond zat, filosofisch terugblikte op zijn carrière en nooit enige bitterheid uitte tegenover degenen die hadden geprofiteerd van zijn pionierswerk.

Terwijl de gebroeders Lumière, Auguste (1862-1954) en Louis (1864-1948), de wereld in beeld brachten zoals die was en nooit dachten dat er voor film een toekomst was weggelegd om een verhaal te vertellen, transformeerde Méliès zijn eigen theaterzaaltje in een heuse bioscoop en bouwde hij de allereerste filmstudio ooit in zijn achtertuin in Montreuil, een buitenwijk aan de rand van Parijs. Zelfs vóór de jaren 1900 was hij een toonaangevende en zeer actieve producer—zoals dat nu heet—van de fantastische film waarin fictie en realiteit in mekaar samensmolten.

Moet er nog zand zijn? Absoluut. En waarom geen Zoom gesprek met Pauline Méliès over haar visionaire betovergrootvader en de twee boeken die hopelijk zeer binnenkort beschikbaar zullen zijn?

Hoe is je boek “Georges Méliès and His Family Tell His Stories” precies tot stand gekomen?

We verzamelden verschillende getuigenissen van de familie over George Méliès, van George zelf, maar ook van zijn tweede vrouw Jehanne d’Alcy [a.k.a. Fanny Manieux, 1865-1956], zijn zoon André [1901-1985], zijn neef Paul [1885-1957] en mezelf. Die brachten we allemaal samen in een boek met daarbij ook verschillende foto’s. De getuigenissen richten zich vooral op de man zelf; het is geen biografie en je hoeft geen filmkenner of expert te zijn om George Méliès te begrijpen. De getuigenissen zijn voordien nog nooit in het Frans gepubliceerd en dus ook nooit in het Engels vertaald, vandaar dat we twee boeken tegelijk hebben gemaakt, één in het Frans en één in het Engels. De meeste informatie die je over George terugvindt is beschikbaar in het Frans, maar aangezien de meeste van onze Kickstarters Engelstalig zijn, was een Engelstalige versie van het boek erg logisch. In het boek vind je ​​meer dan dertig pagina’s geschreven door zijn zoon André die zijn familieherinneringen had opgeschreven met verschillende grappige anekdotes, en ook hoe zijn vader zijn films maakte. Ze zaten al meer dan vijftig jaar in ons familiearchief, dus het is heel bijzonder om al die informatie te delen. André Méliès is mijn overgrootvader, en hij is de vader van mijn grootmoeder. Daarom heet het boek “Georges Méliès and His Family Tell His Stories”; hoe werd hij herinnerd door zijn familie, hoe hebben ze hem gekend en hoe gingen ze met hem om? Hoe keek hij naar zijn werk en wat vond hij van de evolutie van de cinema in de jaren dertig? Want voor hem was het duidelijk dat cinema in de toekomst heel belangrijk zou worden; hij wist dat cinema op een dag een heuse industrie zou worden, hoewel niet iedereen het daar toen mee eens was. Maar hij had een theorie over hoe cinema zou kunnen zijn; hij schreef het ook allemaal neer.

Waar heb je al dit materiaal bewaard? Stond het in dozen ergens op een zolder?

[Lacht] Het was een mix. André had alles op zijn typemachine uitgeschreven, dus dat hadden we allemaal met onze familiefoto’s, en ander materiaal vonden we in archieven en bibliotheken. Het belangrijkste doel was om alles te lezen, en als het saai was of niet genoeg informatie bevatte, dan zouden we het niet gebruiken. Uiteindelijk willen we dat mensen hem beter leren kennen en begrijpen—en ook weten wat zijn tekorten waren. Hij was geen engel, hij was verre van perfect; hij was erg koppig en wilde zijn manier van werken niet veranderen. Hij wilde geen welgestelde geldschieters of banken als zakenpartners—dat was ook de reden waarom hij op het einde van zijn leven financieel helemaal aan de grond zat. Dus daar praten we ook over.

Was het gemakkelijk om het boek samen te stellen?

Het moeilijkste was het kiezen en selecteren van de artikels en de teksten. Mijn ouders, mijn broer en ik zaten samen en zeiden, ‘Oké, laten we eerst alles lezen, en als iedereen ermee akkoord is, komt het in het boek.” We wilden geen drie getuigenissen hebben die allemaal hetzelfde vertellen of die je al in andere boeken kan terugvinden. We zijn ook geen filmhistorici, dus we wilden het hebben over de man en zijn emoties, en je een idee geven van wie hij werkelijk was. Ik heb ook een hoofdstuk geschreven over zijn rehabilitatie op het einde van zijn leven. Zeven jaar lang verkocht hij speelgoed en snoep in de grote hall van het Gare Montparnasse in Parijs. Hij vond het helemaal niet leuk en hij verveelde zich omdat dat niet zijn werk was, en de pers bracht hem terug in het nieuws. Ze gaven de filmindustrie en de Franse regering de schuld door te zeggen, ‘Waarom behandel je de vader van de cinema op die manier? De man is arm en eenzaam, en werkt in het Gare Montparnasse. Dat is een schande!’ Dus begonnen ze een perscampagne en schreven ze meerdere artikels over hem. Maar Georges was niet de enige Franse filmpionier die werd vergeten. Hetzelfde gebeurde met Émile Cohl (1857-1938) die de dag na de dood van Georges stierf, ook arm en alleen, en zonder enige erkenning voor zijn werk. Georges kon misschien het begin van erkenning nog meemaken kort voordat hij stierf, maar voor mij was het niet genoeg. Misschien was het allemaal veel te vroeg; cinema was toen nog een heel jong medium—te jong om zijn pioniers te eren, te vieren of te erkennen.

Een blik op de wereld van Georges Méliès, cinema’s eerste ‘fantasy’ filmmaker

Maar als je nu terugblikt, vooral wetende wat we nu weten, is het onvoorstelbaar dat hij zo over het hoofd werd gezien. Hetzelfde gebeurde in Amerika met D.W. Griffith die zeer geïnspireerd was door het werk van Georges Méliès.

In het treinstation dronk Georges ‘s morgens altijd eerst een koffie; de dag begon vroeg voor hem. Hij was altijd een goed geklede gentleman, en dat zagen de mensen ook. Ze vonden dat leuk. Hij was met iedereen bevriend en zei ‘Hallo!’ tegen iedereen in het treinstation. Op een dag zei hij hallo tegen iemand die de vloer aan het schoonmaken was. ‘Hallo, Meneer Méliès, hoe gaat het met u?’ Een journalist zag dat en hoorde dat hij Méliès was. Hij stopte, liep naar Georges en vroeg, ‘Bent u Meneer Méliès, de uitvinder van de cinema?’ En Georges zei, ‘Ja, dat ben ik.’ ‘Maar wat doet u hier?’ ‘Ik werk hier, ik heb een speelgoedkraam en ik verkoop speelgoed.’ En die man begon de campagne, maar het was willekeurig. Het was pas nadat hij iemand had horen zeggen, ‘Mr. Méliès.’
[In “World Film Directors, Volume One 1890-1945,” gepubliceerd in 1987, schrijft Miriam Rosen over Méliès’ dagen in het Gare Montparnasse, ‘Begin 1931 schreef Méliès naar een andere vergeten filmmaker, Eugène Lauste, “Gelukkig ben ik sterk en in goede gezondheid, maar het is hard werken, veertien uur per dag, zonder mijn zon- en feestdagen te krijgen, en het is er een koelkast in de winter en een oven in de zomer.”’]

Als ik het goed begrijp, zijn er nog maar een paar dagen om je Kickstarter-project te steunen.

[Lacht] Ja, slechts vijf dagen om nog ongeveer € 5.000 in te zamelen. Dit zal moeilijk worden. Je kan de einddatum of het geldbedrag dat je wil inzamelen niet wijzigen; dat is nu eenmaal het spel. Het is jammer, want we hebben [visual effects supervisor en Oscarwinnaar] Phil Tippett gevraagd om het voorwoord te schrijven. Hij was heel vriendelijk; hij stuurde foto’s van hemzelf met de business card van Georges die hij in zijn kantoor heeft.

Je boek heeft ook een mooie omslag, niet meteen wat je zou verwachten bij een boek over Georges Méliès.

Hij is heel modern. Mensen zeggen ons, ‘Waarom heb je niet de foto van de maan gebruikt, met de raket in het oog?’ Maar dat beeld zie je overal. Je ziet het op boeken en bij elk artikel over Georges. Het is een heel mooi beeld, maar we kozen voor een moderne aanpak met iets nieuws, zonder een zwart-wit afbeelding met de raket en de maan. We wilden iets moderns en een boek dat je gemakkelijk en vlot kan lezen. Dus ik hoop dat we het kunnen publiceren, hoewel het erg moeilijk zal worden.

Zoom gesprek
17 november 2022

“Le voyage dans la lune” (1902)