De Britse scenarioschrijver Steven Knight (geb. 1959) debuteerde als regisseur met “Locke” (2014), met Tom Hardy in de hoofdrol. Het basisconcept van de film was heel eenvoudig: één man, één auto, één telefoon, en je ziet tijdens een autorit het leven van deze man binnen het tijdsbestek van 90 minuten ingrijpend veranderen. Het maakte van “Locke” een beklijvende, intense en boeiende filmervaring die vanwege zijn karakter, haast eigen aan een eenakter, mogelijk herinneringen opriep aan “Phone Booth” (2002) van Joel Schumacher, of hetgeen Sam Rockwell presteerde in “Moon” (2009), maar in wezen was “Locke” een zelfzekere prent met klasse en uitstraling. De film werd meteen het visitekaartje bij uitstek voor Steven Knight, toen tezelfdertijd ook de betoverende Spielberg-productie “The Hundred-Foot Journey” met Helen Mirren in de zalen te zien was, ook naar een scenario van Steven Knight.

Het illustreerde meteen het hoge productiegehalte van de man. Na eerder TV-werk werd “Dirty Pretty Things” (2002) zijn eerste film als scenarioschrijver, meteen goed voor een Oscarnominatie in de categorie Beste Origineel Scenario (Oscar ging naar Sofia Coppola voor “Lost in Translation”), alsook een BAFTA-nominatie in dezelfde categorie (BAFTA voor Pedro Almodovar met “Hable con ella”).

Nadien liet Steven Knight zich opmerken door scenario’s van o.m. “Amazing Grace” (2006) met Albert Finney, en “Eastern Promises” (2007) met Naomi Watts en Viggo Mortensen. Na dit interview uit 2014, afgenomen in het kader van “Locke,” schreef hij verder o.m. “Allied” (2016) voor Brad Pitt en Marion Cotillard, “Woman Walks Ahead” (2017) met Jessica Chastain, hij schreef en regisseerde “Serenity” (2019) met Matthew McConaughey, Anne Hathaway en Diane Lane, en hij zorgde voor het scenario van “Locked Down” (2021) met Anne Hathaway en Chiwetel Ejiofor. Voor het trouwe televisiepubliek is hij de bedenker en scenarist van de uiterst succesvolle TV-serie “Peaky Blinders” (2013-2019).

Drukke tijden dus voor Steven Knight: topacteurs uit de zogenaamde A-list staan te trappelen om zijn scenario’s mee te kunnen verfilmen, en het houdt niet op. Momenteel zijn Knights nieuwste scenario’s “Rio” met Jake Gyllenhaal en “Spencer” met Kristen Stewart in pre-productie.

Hier dus even een korte terugblik, een gesprek met de man over zijn werk en manier van werken, afgenomen in het Thermae Palace Hotel in Oostende, tijdens het Film Festival Oostende van 2014.

Als iemand je vraagt wat je beroep is, wat zou dan het antwoord zijn? Scenarioschrijver, regisseur?

Er is ook nog een derde mogelijkheid: schrijver. Dat zou mijn antwoord zijn, want ik heb door de jaren heen veel geschreven: novels, voor televisie, filmscenario’s,… Wanneer je iets schrijft, zie je in je gedachten hoe perfect het is geacteerd en gemonteerd. Maar dan komt de volgende stap door het te verfilmen. Een regisseur maakt het dan beter, soms ook iets minder, maar het wordt zeker ànders. Daarom moet je jezelf als schrijver de vraag stellen, ‘Hoe kan ik op het scherm het boek, waarbij in jouw visie alles in de juiste plooien valt, zo perfect mogelijk benaderen?’ Ik heb in het verleden veel geluk gehad om te kunnen werken met zeer sterke regisseurs, zoals Stephen Frears en Ken Loach. Zij verfilmden mijn scenario’s en maakten er briljante films van, maar ze zijn wel verschillend van hetgeen ik had verwacht. En met “Locke” dat zich in een zeer beperkte setting van een auto afspeelde, kan je nauwelijks afwijken van het originele scenario. Dus dit is zeker de meest getrouwe verfilming van alle scenario’s die ik tot op heden heb geschreven.

Wat wilde je met “Locke” duidelijk maken?

Ik wilde vertrekken vanuit de wereld van een heel gewone man. Het hoofdpersonage, gespeeld door Tom Hardy, is getrouwd, hij heeft twee kinderen, een baan, maar hij heeft een fout gemaakt en ik wilde hem op het moment in zijn leven volgen wanneer hij met de gevolgen ervan wordt geconfronteerd, gedurende 90 minuten wanneer alles gaat veranderen. Voor je eraan begint, moet je de vraag stellen of er genoeg materie in schuilt om het publiek te kunnen boeien, want hij draagt nagenoeg gans de film alleen. Ik heb me uiteindelijk zoveel mogelijk op de acteurs gefocust en, zonder rekening te houden met het budget of de speciale effecten, kijkt het publiek meteen in hun ogen, in zijn ogen. En daar draait het om: ze willen weten wat er in zijn hoofd omgaat en al wat je te zien krijgt, is die acteur die deze ervaring meemaakt. Voor mij is dit een essentiële manier om een verhaal te brengen. Als je een verhaal vertelt aan kinderen, dan kijken ze soms in de verte en je wéét dat ze zien gebeuren wat je hen vertelt. Dat probeer je ook met je publiek te bereiken. Eén van de mooiste complimenten hoorde ik onlangs van iemand die zei dat hij de andere personages in de film nauwelijks had opgemerkt.

Hoe werk je aan je scenario’s? Heb je een bepaalde werkwijze?

Het enige vaste stramien dat ik heb, is dat ik ’s morgens heel vroeg begin. De dag is vers, je ideeën zijn vers, en zolang ik niet gestoord word, ben ik na enkele minuten schrijven al vergeten waar ik ben. Ik let er zelfs niet eens meer op indien ik bijvoorbeeld in een ongemakkelijke houding aan mijn computer zit. Wanneer ik stop met schrijven, besef ik het pas vanwege de rugpijn die ik dan plots voel en waar ik eerder niet op had gelet. Ik ga er altijd van uit dat je voor het schrijven van een scenario hetzelfde deel van je hersenen gebruikt als wanneer je droomt. Iedereen droomt en als je eens let op hetgeen je zegt in je dromen, die dialogen zijn perfect. Mensen zeggen dan precies wat ze willen zeggen, heel gestructureerd. Het verhaal hoeft dan niet altijd te kloppen, maar we hebben allemaal wel iets in ons om dialogen te bedenken.

“Locke” (2014, trailer)

Heb je tijdens het schrijven ook behoefte aan enige feedback?

Nee, ik laat m’n scenario’s pas aan anderen lezen wanneer ze helemaal zijn afgewerkt. Tijdens het schrijven laat ik ze geregeld wel enkele dagen liggen—hoe langer, hoe beter eigenlijk. Des te langer ik wacht, des te meer ik eraan ga veranderen omdat ik het dan vanuit andere perspectieven ga bekijken. Als je de luxe hebt om zonder een deadline te werken, is dat dan ook de meest aangewezen methode. Wanneer ik ’s morgens begin, neem ik alles eerst van bij het begin terug door. Maar invloeden van buitenaf gedurende het schrijfproces, die zijn er dus helemaal niet.

Heb je alles zelf in de hand, zonder dat anderen over je schouders meekijken?

Meestal wel. Ik werk ook in opdracht van de studio’s in Hollywood. De forse big budget films die je goed betalen. De studio’s hebben een zeer duidelijke structuur en een heldere logica: ze investeren geld in je verhaal en dat geld willen ze terugverdienen. Dat is perfect normaal. Ze kijken naar hetgeen voordien succes kende aan de kassa, en die formule gaan ze blijven herhalen totdat ze niet langer meer rendabel is. Ook daar is niets mis mee, maar zij bepalen dan ook de regels van het ganse filmproces, de verhaallijn, personages, enz. Als je zelf met een nieuw of origineel idee voor de dag komt, kan het gebeuren dat je van die regels gaat afwijken. Er is bij mijn weten geen enkele kunstvorm aan zoveel regels gebonden als film. Wanneer een schilder een schilderij maakt en 40 procent daarvan is blauw, dan zal niemand zeggen, ‘Goed dat je je aan de norm van 40 procent hebt gehouden, nu heb je kans op succes.’ Dat zou absolute onzin zijn, maar het gebeurt wel bij films. Als je dus een niet-gebonden film aan een kleiner budget maakt, zoals “Locke,” en je mag doen wat je wil, dan heeft dat ook zijn voordelen en krijg je de kans om te experimenteren.

Hoe werk je met je acteurs?

Vroeger was ik meer voorstander om met de acteurs vooraf alles goed in te oefenen, maar daar ben ik nu van afgestapt. Met “Locke” was het ietwat anders: we hebben vijf dagen lang geoefend en toen we begonnen met de opnamen, had Tom het scenario ook voor zich. We gebruikten een drietal camera’s in de auto, en bij ‘Action!’ namen we gans de film op, van begin tot einde. Dan volgde er een pauze, en namen we de film opnieuw op. Tom zat in de auto, de andere acteurs zaten in een hotelkamer met een feed naar de auto, dus de telefoongesprekken die hij voert zijn ‘echt.’ En iedere keer was het anders. Op een bepaald moment gaf ik de acteurs ook nieuwe aanwijzingen. Tegen Ruth Wilson, die Toms vrouw speelde, zei ik op een bepaald moment, ‘Speel nu je rol eens alsof je huwelijk eigenlijk al lang voorbij is en je gaat hem loslaten.’ Zo kreeg je weer een heel andere benadering, en uiteindelijk konden we meerdere van deze nieuwe invalshoeken ook gebruiken in de film.

Werk je met je acteurs altijd op dezelfde manier?

Dat hangt ervan af. Neem nu een film als “Hummingbird” (2013) met Jason Statham, daar verloopt het gans anders. Hij is een actieheld: hij springt, hij schiet en hij roept. Jason, zijn tegenspeelster Agata Buzek en ik waren op een dag het scenario aan het bespreken. Hij zag het helemaal zitten, hij beschouwde de film als iets totaal nieuws voor hem. Zo’n enthousiasme werkt inspirerend: als je met een enthousiaste cast kan werken, dan maak je al een grote sprong voorwaarts en mijn bewondering en respect voor acteurs worden er alleen maar groter door. Ik probeer er ook voor te zorgen dat ik op de set met de acteurs meteen aan de slag kan en dat al hun vragen, bedenkingen, opmerkingen, suggesties, enz. tijdens de voorbereidingen zijn uitgeklaard. Maar soms heb je toch nog grote problemen. Bij “Dirty Pretty Things” [2002] had regisseur Stephen Frears de Franse actrice Audrey Tautou gecast voor de hoofdrol, een geweldige actrice, maar jammer genoeg sprak ze geen woord Engels. Stephen Frears’ uitgangspunt was only cast faces, hij ging dus op zoek naar het perfecte gezicht dat bij die rol paste en zo kwam hij bij haar terecht. Haar dialogen werden dan fonetisch uitgeschreven en zo leerde ze haar tekst.

Je bent een uiterst productief scenarioschrijver. Hoe doe je dat concreet?

[Lacht.] Ik ben altijd met meerdere scenario’s tegelijkertijd bezig. Er mag bij mij ook best wat vaart in zitten, het mag goed vooruitgaan. Als het té lang duurt, dan heb je meestal een probleem met je verhaal of met de personages. Werk je aan een scenario dat goed aanvoelt, dan wil je het graag tijdig afwerken om het eindresultaat te kunnen zien. Een scenario waar je achter kan staan, zoals ook een take op de set overigens, moet aanvoelen als een lied: het moet perfect klinken en indien iemand niet klankvast zingt, valt het meteen op. Het is voor mij altijd een uitdaging om een verhaal te bedenken in de hoop het publiek ermee te kunnen boeien. Film heeft daarvoor een enorm potentieel. Nu ben ik bezig met een idee uit te werken omtrent het geheugen; hoe herinneren we ons bepaalde zaken, hoe stellen we ons nu iets voor dat we ons nog herinneren uit onze kinderjaren bijvoorbeeld.

“Allied” (2016, trailer), Steven Knights meest succesvolle film tot dusver met een wereldwijde omzet van ca. 120 miljoen dollar

Klopt het dat je graag een remake van “Rebecca” wil maken?

Ja, het scenario ligt klaar. Als je realistisch bent en er nuchter over nadenkt, is een remake gewoonweg totaal uitgesloten, maar ik heb altijd een enorm zwak gehad voor het boek, vandaar dus. En Daphne du Maurier [schrijfster van “Rebecca”] is een film op zich. Er zijn een aantal regisseurs die belangstelling hebben getoond, we zien hoe het verder evolueert [de remake van “Rebecca” stond vanaf oktober 2020 online, zonder screen credit van Steven Knight]. Met “Eastern Promises 2” staan we intussen al verder, ik hoop dat we volgend jaar met de opnamen kunnen beginnen [plannen liggen nog steeds op tafel].

Wat wordt je eerstvolgende film als regisseur?

Ik heb eerst nog heel wat werk in Hollywood, maar nadien zou ik graag een film willen maken over de laatste dag in het leven van een 90-jarige vrouw die aan Alzheimer lijdt. Ik wil niet die verschrikkelijke ziekte belichten; mijn moeder heeft het gehad, ik weet dus wat het is. Op de momenten dat ze zichzelf was, was ze verward en haar spraak was verzwakt, maar ze keek ook geregeld in de spiegel en dan voerde ze gesprekken met mensen die ze vroeger heeft gekend en toen sprak ze heel gewoon. De film wordt eerder een terugblik op het leven van het hoofdpersonage in vier verschillende periodes, met vier actrices die haar spelen: wanneer ze in de twintig is en verliefd wordt op een soldaat die sterft in de oorlog, nadien trouwt ze met een heel goede man waarvan ze niet echt houdt en van wie ze een kind heeft, zulke dingen. Het lijkt op een heel gewoon leven, maar je hebt daar die jonge vrouw die haar droomprins had gevonden en nog éven in die wereld zit, en dan wanneer ze als 90-jarige haar verzorger in de kamer ziet binnenkomen die haar zegt, ‘Het is tijd om een bad te nemen,’ dan krijg je een heel begrijpelijke reactie als, ‘Wie ben jij? Wat kom jij hier doen?’ In een film heb je de kans om al die werelden van het hoofdpersonage te verkennen en je kan dat als iets positiefs ervaren, zoals op het einde wanneer haar vriend in de spiegel verschijnt.

Waar haal je je inspiratie telkens weer vandaan?

Ik weet het niet precies, misschien kun je het vergelijken met een schaakspel: je gaat speculeren op hetgeen er na de vijfde zet zou kunnen gebeuren. En wat als het anders uitdraait? Wat kan er tijdens dat schaakspel allemaal anders verlopen? Er zijn veel mogelijkheden, maar één ervan kan misschien wel leiden tot een verhaal dat de moeite loont om op te volgen. Stel je voor dat je in New York bent, je wil de straat oversteken maar je moet nog even wachten want het ‘Don’t Walk’ teken staat nog aan. Nadien kun je oversteken en je ziet een vrouw aan de andere kant van de straat die ook oversteekt. Ze stapt in jouw richting, heel even kijken jullie naar mekaar en je vraagt je af, wat zou er gebeuren als we mekaar net in het midden van de straat tegen het lijf lopen en we worden stapelverliefd op mekaar? En hoe kan zoiets dan gebeuren, wat kan de aanleiding zijn? Okee, laat ons veronderstellen dat ze in Salem een heks was, en zij en haar man belandden op de brandstapel, maar ze had nog wel de kans om hem te zeggen, we’ll meet again. En dan heb je die scène in de 21ste eeuw waarin ze beiden een mooi leven hebben opgebouwd, elk met kinderen en zo, en nu staan ze daar, helemaal perplex: waarom ontmoeten ze mekaar hier nu in het midden van de straat? Is daar een verklaring voor? Dat is ook een idee waar ik hopelijk ooit een film over kan maken.

Denk je dat je al die creativiteit in het vroegere studiosysteem in Hollywood ook zo had kunnen uiten?

Ik weet daar niet genoeg over om er als een autoriteit een mening over te hebben, maar wat ik wél weet is dat de briljante schrijvers in de studio’s van toen hun briljante ideeën probleemloos uitwerkten in een systeem dat hen blijkbaar weinig beperkingen oplegde, totdat de blacklist er een einde aan maakte. Globaal genomen, zowel toen als nu, worden er in Hollywood uitstekende films gemaakt.

Wat was voor jou het belangrijkste keerpunt in je carrière?

Ik had vroeger drie boeken geschreven, en het vierde was “Dirty Pretty Things.” Toen ik dat uitschreef, leek het voor mij meer op een scenario dan een boek. Ik heb het dan ook in die zin verder uitgewerkt en zo werd het m’n eerste scenario. Dat was zeker een keerpunt voor mij: de overstap naar film. Wanneer je een scenario schrijft, doe je dat ook best in de tegenwoordige tijd. Je schrijft dus niet ‘hij keek naar buiten,’ maar wel ‘hij kijkt naar buiten.’ Als schrijver krijg je dan het gevoel dat er meer mogelijkheden zijn, omdat de gebeurtenissen nog niet voorbij zijn.

Heb je ooit een beslissing genomen die je kan omschrijven als een career risk?

Ja, maar dat is al heel lang geleden. Ik had vroeger een goede en goedbetaalde baan die ik had opgegeven om voltijds schrijver te worden. En nadien dacht ik, ‘Okee, ik ben nu schrijver, maar waarover ga ik nu in Godsnaam moeten schrijven?’ [Lacht.]

Filmfestival Oostende
18 september 2014

FILMS

GYPSY WOMAN (2001) DIR Sheree Folkson PROD Justin Ackerman, Paul Raphael SCR Steven Knight CAM Witold Stok MUS Joe Strummer CAST Jack Davenport, Jack Warren, Neve McIntosh, Julian Wadham, Forbes Masson, Terry Bird, Corin Redgrave

DIRTY PRETTY THINGS (2002) DIR Stephen Frears PROD Robert Jones, Tracey Seaward SCR Steven Knight CAM Chris Menges MUS Nathan Larson CAST Chiwetel Ejiofor, Audrey Tautou, Sergi López, Sophie Okonedo, Benedict Wong, Kriss Dosanjh

AMAZING GRACE (2006) DIR Michael Apted PROD Terrence Malick, Ken Wales, Patricia Heaton, David Hunt SCR Steven Knight CAM Remi Adefarasin MUS David Arnold CAST Ioan Gruffudd, Albert Finney, Michael Gambon, Benedict Cumberbatch, Romola Garai

EASTERN PROMISES (2007) DIR David Cronenberg PROD Robert Lantos, Paul Webster SCR Steven Knight CAM Peter Suschitzky MUS Howard Shore CAST Viggo Mortensen, Naomi Watts, Vincent Cassel, Armin Mueller-Stahl, Jerzy Skolimowski

HUMMINGBIRD (2013) DIR–SCR Steven Knight PROD Guy Heeley, Tracy Rector, Paul Webster CAM Chris Menges MUS Dario Marianelli CAST Jason Statham, Agata Buzek, Vicky McClure, Benedict Wong, Ger Ryan, Youssef Kerkour

THE HUNDRED-FOOT JOURNEY (2014) DIR Lasse Hallström PROD Steven Spielberg, Oprah Winfrey, Juliet Blake SCR Steven Knight (boek “The Hundred-Foot Journey” [2010], Richard C. Morias) CAM Linus Sandgren MUS A.R. Rahman CAST Helen Mirren, Om Puri, Manish Dayal, Charlotte Le Bon, Amit Shah, Farzana Dua Elahe, Michel Blanc

LOCKE (2014) DIR–SCR Steven Knight PROD Guy Helley, Paul Webster CAM Haris Zambarloukos MUS Dickon Hinchliffe CAST Tom Hardy; Olivia Colman, Ruth Wilson, Andrew Scott, Ben Daniels, Tom Holland (voices only)

SEVENTH SON (2014) DIR Sergei Bodrov PROD Lionel Wigram, Thomas Tull, Basil Iwanyk SCR Steven Knight, Charles Leavitt, Matt Greenberg (boek “The Spook’s Apprentice” [2004, a.k.a. “The Last Apprentice: Revenge of the Witch”],  Joseph Delaney) CAM Newton Thomas Sigel MUS Marco Beltrami CAST Jeff Bridges, Ben Barnes, Julianne Moore, Alicia Vikander, Olivia Williams, John DeSantis, Jason Scott Lee

PAWN’S SACRIFICE (2015) DIR Edward Zwick PROD Tobey Maguire, Gail Katz SCR Steven Knight (verhaal, Steven Knight, Christopher Wilkinson, Stephen J. Rivele) CAM Bradford Young MUS James Newton Howard CAST Tobey Maguire, Liev Schreiber, Peter Sarsgaard, Robin Weigert, Evelyn Brochu, Lily Rabe

BURNT (2015) DIR John Wells PROD John Wells, Erwin Stoff, Stacey Sher SCR Steven Knight (verhaal, Michael Kalesniko) CAM Adriano Goldman ED Nick moore MUS Rob Simonsen CAST Bradley Cooper, Sienna Miller, Daniel Brühl, Riccardo Scamarcio, Omar Sy, Sam Keeley, Emma Thompson, Uma Thurman

ALLIED (2016) DIR Robert Zemeckis PROD Graham King SCR Steven Knight CAM Don Burgess ED Mick Audsley, Jeremiah O’Driscoll MUS Alan Silvestri CAST Brad Pitt, Marion Cotillard, Jared Harris, Simon McBurney, Lizzy Caplan, August Diehl

NOVEMBER CRIMINALS (2017) DIR Sacha Gervasi PROD Beth O’Neil, Erika Olde, Marc Bienstock,  Ara Keshishian SCR Steven Knight, Sacha Gervasi (boek, Sam Munson) CAM Mihai Malaimare Jr. ED Martin Pensa MUS David Norland CAST Ansel Elgort, Chloë Grace Moretz, David Strathairn, Catherine Keener, Terry Kinney

WOMAN WALKS AHEAD (2017) DIR Susanna White PROD Andrea Calderwood, Edward Zwick, Richard Solomon, Erika Olde, Marshall Herskovitz SCR Steven Knight CAM Mike Eley ED Steven Rosenblum, Lucia Zuchetti MUS George Fenton CAST Jessica Chastain, Louisa Krause, Boots Southerland, Chaske Spencer, Ciarán Hinds, Kindall Charters

THE GIRL IN THE SPIDER’S WEB (2018) DIR Fede Alvarez PROD Berna Levin SCR Steven Knight, Fede Alvarez, Jay Basu (boek, David Lagercrantz; personages in de “Millenium” reeks van Stieg Larson) CAM Pedro Luque ED Tatiana S. Riegel MUS Roque Baños CAST Claire Foy, Beau Gadsdon, Sverrir Gudnason, LaKeith Stanfield, Sylvia Hoeks, Carlotta von Falkenhayn

SERENITY (2019) DIR – SCR Steven Knight PROD Steven Knight, Guy Heeley, Greg Shapiro CAM Jess Hall ED Laura Jennings MUS Benjamin Wallfisch CAST Matthew McConaughey, Anne Hathaway, Diane Lane, Jason Clarke, Djimon Hounsou, Jeremy Strong

LOCKED DOWN (2021) DIR Doug Liman PROD Alison Winter, Michael Lesslie EXEC PROD Steven Knight SCR Steven Knight CAM Remi Adefarasin ED Saar Klein MUS John Powell CAST Anne Hathaway, Chiwetel Ejiofor, Ben Kingsley, Ben Stiller, Jazmyn Simon, Frances Ruffelle, Bobby Scofield, Tallulah Greive

TV FILMS

FRANKIE HOWARD ON CAMPUS (1990) DIR Ian Hamilton PROD Paul Lewis SCR Steven Knight, Dennis Berson, Mike Whitehill, Barry Cryer, Peter Vincent, Ray Galton, Alan Simpson, Spike Mullins CAST Frankie Howerd

CARROTT U LIKE (1994) DIR–PROD Ed Bye SCR Steven Knight, Jasper Carrott, Mike Whitehill MUS Keith Strachan CAST Jasper Carrott, Ann Bryson, Jonathan Clarke, Sara Crowe