De Franse regisseur en scenarioschrijfster Alice Winocour (geb. 1976) was tijdens het afgelopen Filmfestival van Arras in Frankrijk één van de eregasten om er de release van haar derde speelfilm “Proxima” met in de belangrijkste rollen Eva Green en Matt Dillon te komen voorstellen. In deze film, die in september voor het eerst werd vertoond tijdens het Toronto International Film Festival en de Special Jury Award won op het San Sebastián International Film Festival, wordt het hoofdpersonage van Sarah gevolgd, gespeeld door Eva Green, die zich voorbereidt om als astronaute deel uit te maken van een ruimtemissie genaamd Proxima waarvoor ze een jaar lang aan boord van het Internationaal ruimtestation ISS zal verblijven.

De sterke en vastberaden toekomstige astronaute kampt echter met een groeiend intern conflict en worstelt met de gedachte dat ze omwille van haar carrière als astronaute haar ambitie als moeder van haar zevenjarige dochter Stella een jaar lang moet opbergen. De emotionele breuk die hen te wachten staat, valt haar bijzonder zwaar.

Tot Alice Winocours laatste films behoren “Maryland” (2015, ook bekend als “Disorder”), een stevige thriller waarin Matthias Schoenaerts een oorlogsveteraan speelt met PTSS die ingehuurd wordt om de vrouw (personage gespeeld door Diane Kruger) en het kind van een rijke Libanese zakenman te beschermen. In datzelfde jaar schreef ze mee aan het scenario van “Mustang” (niet te verwarren met “Mustang” met Matthias Schoenaerts), een film die werd genomineerd voor een Oscar in de categorie Beste Niet-Engelstalige Film.

Films waarin vrouwelijke astronauten centraal staan, zien we niet zo vaak. Iedereen herinnert zich natuurlijk nog Carrie Fisher als prinses Leia in haar vijf “Star Wars”-films, Sigourney Weaver en haar vier “Alien”-films, en Sandra Bullock zorgde met haar rol in “Gravity” (2013) werkelijk voor dynamiet in de ruimte, net als Anne Hathaway overigens in “Interstellar” (2014)—om er maar een paar te noemen. Maar als de nadruk wordt gelegd op hun basisopleiding alvorens ze daadwerkelijk de ruimte ingaan, dan krijgen we vrouwelijke astronauten zelden in het vizier.

Maar dat is dus buiten Alice Winocour gerekend. Toen ze in de Noord-Franse stad Arras haar nieuwste film “Proxima” kwam voorstellen, vroeg ze bij de korte inleiding aan het publiek om op het einde van de film even te blijven zitten, al was het maar om te kunnen zien wat er na de aftiteling zou volgen. En dan had ze het niet over de Q&A die voorzien was; blijkbaar zou er nog iets op het scherm komen dat voor haar erg waardevol was, en, eerlijk gezegd, toen ik het zag, kon ik haar redenering best begrijpen. Het plaatje klopte.

“Proxima” legt tevens de nadruk op de opleiding van astronauten, nog iets dat nauwelijks in films aan bod komt. Af en toe kan je er wel een glimp van opvangen, zoals destijds in “The Right Stuff” (1983), één van de beste films in het genre. Het kost astronauten immers vele jaren om zich voor te bereiden op hun reis in de ruimte. “Het is allemaal veel grootser dan we ons kunnen voorstellen,” zei Alice Winocour, “omdat ons lichaam gemaakt is om op aarde te leven, niet in de ruimte.”

Hieronder volgt de neerslag van de Q&A die Winecour gaf na afloop van “Proxima” en die plaatsvond in het Casino van Arras; het is een ietwat bewerkte versie omdat er ook enkele citaten van de inleiding in zijn opgenomen. “Proxima” loopt in de Belgische bioscopen vanaf 27 november.

Hoe is “Proxima” precies tot stand gekomen?

Al van kindsbeen af was ik gefascineerd door astronauten en alles wat met de ruimte te maken had, toen was die interesse eerder nog abstract en poëtisch. Maar van zodra ik bij het voorbereiden van “Proxima” in het European Space Agency in Keulen verschillende astronauten ontmoette, om te weten te komen hoe hun trainingsschema’s eruit zagen, hoe ze werden opgeleid en voorbereid op hun missie in de ruimte, wat ze moesten doen en hoe ze alles moesten opofferen om hun doel te bereiken, was het voor mij een onvergetelijke ervaring. Hoe meer ik met hen sprak, hoe meer ik vastbesloten was om deze film te maken. Ik ben zelf een moeder—mijn dochter is ongeveer van dezelfde leeftijd als het meisje in de film—en heb daarom het verhaal geschreven vanuit het standpunt als moeder, en toen werd het voor mij heel fascinerend: een astronaute laat haar kind achter, net zoals een astronaut de aarde achterlaat. Zoals alle moeders die een baan hebben, is het personage van Sarah een soort metafoor voor alle vrouwen die kinderen hebben. Het leek me ook interessant om de vraag te stellen, wanneer ze zo lang van haar kind wordt gescheiden, hoe gaat ze er dan mee om, hoe zit het met haar gevoelens en het feit dat ze zich schuldig voelt doordat ze haar dochter achterlaat? Is ze wel in staat om haar droom na te streven terwijl ze nog steeds een perfecte moeder probeert te zijn? En uiteindelijk resoneert de gedachte van astronauten die de aarde verlaten met een astronaute die haar kind achterlaat.

Hoe lang heb je aan dit project gewerkt?

Ongeveer drie jaar, eerst twee jaar om het scenario te schrijven, omdat er veel onderzoek aan voorafging, en ik heb veel rondgereisd om astronauten uit verschillende landen te ontmoeten, informatie te verzamelen over hun werk, over wie ze zijn en wat ze precies doen. De voorbereiding nam veel tijd in beslag, maar ik had geen andere keuze, dit was de enige manier om ervoor te zorgen dat het verhaal waarheidsgetrouw zou zijn. Bovendien hebben we meestal op de echte locaties gedraaid, daar waar de astronauten worden opgeleid, zoals het European Space Agency waar ik ook verschillende vrouwelijke astronauten en hun coaches heb gesproken. En Star City in Moskou, je ziet het in de film zoals het echt is, we hebben er niets aan veranderd. De slaapkamers zijn precies zoals je ze in de film ziet, er zijn ook Amerikaanse astronauten, omdat de lancering van alle ruimteschepen naar het Internationaal ruimtestation ISS vanuit Bajkonoer [Kazachstan] gebeuren. Alle astronauten moeten dezelfde routine volgen, hetzelfde protocol. Alles is heel strikt, dus je mag je camera niet zomaar ergens neerzetten en beginnen met draaien. Die locaties zijn niet gemakkelijk toegankelijk.

Kun je iets vertellen over de casting?

Ik heb Eva Green gekozen, want als je naar haar kijkt, ze lijkt niet meteen op een moeder, ze is zelf ook geen moeder. Ze lijkt een beetje op een krijger en daarom was het interessant om haar met een klein meisje te zien. Ze heeft een zekere wereldvreemdheid en een gratie, ze is zelfs een beetje als een astronaute, en daarom sprak ze me heel erg aan. Hetzelfde voor het kleine meisje. En Eva is heel intens bezig met hetgeen ze doet. Ik hou ook van personages met zo’n instelling—ik ben ook zo—maar astronauten gaan echt tot het uiterste. Hun voorbereiding duurt vele jaren en van zodra Eva Green bij de film betrokken raakte, nam ze het heel ernstig en trainde ze heel hard. Ze was zo toegewijd aan de film dat ze ook werkte met echte astronauten zoals Thomas Pesquet. Ze stond vaak om vijf uur ’s ochtends op om met hen te trainen. Dus met het personage dat ze speelde, wilde ik een moeder tonen die tezelfdertijd ook een superheldin en een vrouw is. Je krijgt zo’n personage niet vaak te zien—het is alsof een superheldin en een vrouw onverenigbaar zijn. Als je een heldin in films ziet, heeft ze meestal geen kinderen, omdat kinderen haar zouden afleiden van haar werk. Maar in het echte leven hebben vrouwen wel degelijk kinderen.

Hoe zit het met de keuze van het personage van Eva Green om uit de quarantaine te komen en haar dochter het ruimtevaartuig te tonen?

Ik dacht dat het een goed idee zou zijn dat ze zelfs in staat was om haar droom op te geven om de belofte aan haar dochter na te komen. Ik had een astronaute ontmoet die me vertelde dat ze dit ook had gedaan: ze had tijdens Halloween de quarantaine verlaten omdat ze een moment met haar dochtertje trick or treat wilde spelen—ze deden maar twee of drie huizen, maar dat volstond. Een andere astronaut vertelde me het verhaal dat hij ook uit de quarantaine was gestapt met behulp van zijn arts, omdat zijn zoon kanker had, en hij had besloten weg te gaan om nog een laatste keer afscheid van hem te kunnen nemen.

Heb je ook de lancering van een ruimtevaartuig in Bajkonoer bijgewoond?

Ja, dat was een ongelooflijke ervaring, je ziet echt hoe zo’n spaceship omhoog gaat in de ruimte en de atmosfeer verlaat, het is alsof je een beetje sterft. Dat maakt van de film ook een eerbetoon aan de aarde, want “Proxima” is echt veel meer dan enkel een ruimtefilm. En er waren astronauten die me vertelden dat wanneer ze de aarde verlaten, ze des te meer beseffen hoe verbonden ze zijn met de aarde, hoe belangrijk deze planeet voor hen is—ze merkten het ook aan kleine dingen waar ze normaal geen aandacht aan zouden besteden, zoals de geur van een boom, het geluid van de vogels, die dingen die ze echt misten tijdens hun missie. Het was iets dat [muzikant] Ryuichi Sakamoto ook opmerkte. Hij was ontroerd toen hij hoorde dat één van de astronauten het geluid van de natuur opnam voordat hij naar het Internationaal ruimtestation ging. Het doet ons beseffen dat we echt gemaakt zijn om op aarde te leven, en niet in de ruimte. Het trainingsschema is zo zwaar en belastend voor het lichaam dat de ruimte niet echt een plek voor een mens: je lichaam kan vier tot vijf centimeter groeien, dat is enorm veel, en het doet echt pijn. Je zicht verzwakt, je wordt ouder, je verliest je evenwichtsgevoel, het is een aanslag op het menselijk lichaam. Ik weet dat nu allemaal, omdat ik voor en tijdens de opnamen zoveel van die verhalen heb gehoord, het was alsof ik een soort documentaire maakte vanuit mijn eigen obsessie voor cinema. En dus, toen ik de kans kreeg om het verhaal te vertellen over iemand die de aarde verlaat en de ruimte ingaat, was het meteen ook een gelegenheid om het oneindig kleine te confronteren met het oneindig grote.

Aan het einde van de film laat je al die foto’s zien, het zijn bijna familiekiekjes, van verschillende vrouwelijke astronauten met hun kinderen, en je vermeldt er de vluchten bij waaraan ze hadden deelgenomen.

Ja, ze hadden me die foto’s zelf gegeven. Die benadrukken waar de film echt over gaat: je ziet hen als astronauten, in hun ruimtepakken, glimlachend, maar wanneer hun kinderen op hun schoot zitten, zijn ze ook moeders. Eén van de redenen waarom ik deze film heb gemaakt, had te maken met de eindeloosheid van de ruimte versus de intimiteit van een gezin met alle kleine maar zeer waardevolle details van een moeder-dochter relatie.

Arras Film Festival, Arras
9 november 2019

“Proxima” (2019, trailer)

FILMS

ORDINARY PEOPLE (2009) DIR Vladimir Perisic PROD Gilles Sacuto, Miléna Poylo, Anthony Doncque SCR Alice Winocour, Vladimir Perisic CAM Simon Beaufils ED Martial Salomon CAST Relja Popovic, Boris Isakovic, Miroslav Stevanovic

AUGUSTINE (2012) DIR – SCR Alice Winocour PROD Isabelle Madelaine, Emilie Tisné CAM Georges Lechaptois ED Julien Lacheray MUS Jocelyn Pook CAST Vincent Lindon, Soko, Chiara Mastroianni, Olivier Rabourdin, Roxane Duran, Lise Lamétrie, Ange Ruzé

MARYLAND, a.k.a. DISORDER (2015) DIR Alice Winocour PROD Emilie Tisné SCR Alice Winocour, Jean-Stéphane Bron CAM Georges Lechaptois ED Julien Lacheray MUS Gesaffelstein CAST Matthias Schoenaerts, Diane Kruger, Paul Hamy, Zaïd Errougui-Semonsant, Percy Kemp, Victor Pontecorvo, Michaël Dauber

MUSTANG (2015) DIR Deniz Gamze Ergüven PROD Charles Gillibert SCR Alice Winocour, Deniz Gamze Ergüven CAM Ersin Gok, David Chizallet ED Mathilde Van de Moortel MUS Warren Ellis CAST Günes Sensoy, Doga Zeynep Doguslu, Tugba Sunguroglu, Elit Iscan, Ilayda Akdogan, Nihal G. Koldas, Ayberk Pekcan

PROXIMA (2019) DIR Alice Winocour PROD Isabelle Madelaine, Emilie Tisné SCR Alice Winocour, Jean-Stéphane Bron CAM Georges Lechaptois ED Julien Lacheray MUS Ryuichi Sakamoto CAST Eva Green, Matt Dillon, Sandra Hüller, Lars Eidinger, Jan Oliver Schroeder, Nancy Tate, Zélie Boulant, Aleksey Fateev