De Nederlandse acteur Jonas Smulders (geb. 1994), laureaat van o.m. de prestigieuze filmprijs het Gouden Kalf, is in zijn thuisland zeer actief op televisie en in kortfilms, maar hij laat zich evenzeer opmerken in speelfilms. Menno Meyjes, internationaal vermaard regisseur en scenarist vanwege zijn successen in de V.S., waaronder zijn scenario voor Steven Spielbergs “The Color Purple” (1985), regisseerde na zijn terugkeer naar Nederland een jonge Smulders in “Het diner” (2013) waarin hij een kleine maar bepalende rol speelt.

Naderhand ontpopte hij zich tot een veelgevraagd en veelzijdig acteur en is hij nu ook te zien in “LUKA,” een internationale coproductie (België, Nederland, Italië, Bulgarije en Armenië) geschreven en geregisseerd door Jessica Woodworth, geproduceerd door Peter Brosens, en gebaseerd op het boek “Il deserto dei Tartari” (1940) van Dino Buzzati.

Hij speelt de jonge soldaat Luka die in een postapocalyptisch landschap op zoek gaat naar het legendarische Fort Kairos waar hij later ontdekt dat het niet meer is dan een vervallen, disfunctioneel oord dat wordt beheerst door een commando van excentriekelingen. Langzaam raakt hij in de ban van dit bastion van absurditeit en ontdekt dat niemand ooit de vijand heeft gezien. Luka slaat zich door de dagen heen, totdat hij de moed vindt om de illusie te doorbreken. In de film worden de andere hoofdrollen gespeeld door o.m. Geraldine Chaplin, Jan Bijvoet, Samvel Tadevossian, Django Schrevers en Sam Louwyck.

“LUKA” (2023, trailer)

“LUKA” ging begin dit jaar in wereldpremière op het Internationaal Filmfestival van Rotterdam; daags nadien werd hij vertoond op het Filmfestival Oostende en later op het Brussels International Film Festival.

Vanaf 13 september loopt de film in de Belgische bioscopen. Verdeler: De Filmfreak.

Onderstaand gesprek met Jonas Smulders werd opgetekend tijdens het Filmfestival Oostende waar voor gans de filmploeg de rode loper werd uitgerold.

Van acteurs wordt vaak verwacht dat ze zichzelf uitdagen en hun de grenzen verleggen. Dat doe je met “LUKA” ook, neem ik aan?

Ja, niet enkel aangaande het personage van Luka maar ook de wereld die Jessica Woodworth schetst, gaat heel erg buiten het voor de hand liggende denken en spelen. Die wereld is bijna een parallel universum. Om dat te spelen moesten we ook buiten onze eigen grenzen gaan, zeker als het gaat om denken en hoe je je fysiek verhoudt tot anderen.

En dat heeft je aangesproken om de rol te spelen?

Ja, want je krijgt de kans om je te begeven in een andere realiteit en de zoektocht naar de regels in die andere realiteit. Dat proces hebben we heel intens onderzocht. Om dat te kunnen vaststellen, moet je uitgaan van een experiment: je moet dingen uitproberen om te zien of ze werken of niet. Toen ik het scenario had gelezen, wilde ik het meteen nog eens lezen, en dat was een goed teken. Zo krijg je het nog meer in je vingers en begrijp je het beter. En de uitdaging was vooral dat ik helemaal niet wist hoe ik het zou aanpakken. Ik wist niet hoe. Dat was de uitdaging voor mij om de rol te spelen. Dat is de angst voor het onbekende, en dat fascineert mij.

Hoe ben je met Jessica in contact gekomen?

Ze had mij persoonlijk benaderd, en we hadden elkaar ook al gesproken op de Berlinale in 2018. Nadien had ze me het scenario gestuurd en had ze me op een casting in Gent uitgenodigd waar ik een tiental scènes moest voorbereiden. Dat is op zich al erg onconventioneel. Normaal doe je één of twee scènes, nu waren het er ongeveer tien. We hebben daar een hele dag aan gewerkt. Op een later moment volgde nog een dag; dat was voor mij heel leuk en ik voelde van, ‘Okee, op deze manier wil zij een film maken,’ en het was heel duidelijk hoe ze repeteerde, hoe ze het spel aanging. Zo was er bijvoorbeeld een oefening waarin we geblinddoekt in een ruimte moesten staan en van de ene kant naar de andere moesten gaan. Dat was ongeveer dertig meter, en we moesten er een uur over doen. Dat is best lang voor dertig meter. In het begin zit je in een denkproces dat je kent en speel je het als een bedelaar. Maar na een half uur begin je meer en meer je lichamelijke impulsen te volgen. Zij deed enkel maar zulke oefeningen om ons uit onze realiteit te halen en ons te laten beseffen dat we anders moeten gaan denken en onze reflexen afleren om open te staan voor iets nieuws.

Herken je daarin ook nog het voorbereiden of het maken van een mainstream film?

Voor échte mainstream word ik minder snel gevraagd. Ik had met Shady El-Hamus, een goeie vriend van mij, “Forever Rich” [2021] gedraaid. Toen ging het mij vooral om het personage, en het was een heel interessante rol om te spelen. Maar ik neig zelf wel iets meer naar arthouse en houd ook heel veel van acteurscinema. In die hoek is meer ruimte voor experimenteren, voor discussies, en de film wordt meer gemaakt, terwijl je bij mainstream meer gaat uitvoeren.

Je hebt al met heel wat regisseurs gewerkt, waaronder ook Menno Meyjes [“Het diner,” 2013]. Ongeacht met welke regisseur je werkt, heb je in het kader van arthouse films veel regie nodig?

Wat Menno betreft, ik begon toen net met acteren en kreeg ook veel hulp van acteur [en tegenspeler] Jacob Derwig. Ik kan me die auditie nog heel goed herinneren. Het ging ook heel snel, Menno zei al snel, ‘Je hebt de rol.’ Het voelde heel erg Amerikaans aan; hij pakte het ook aan zoals in Amerika waar hij lang heeft gewerkt. Ik dacht toen, ‘Wow, dat is écht een regisseur!’ Je kon met hem heel goed samenwerken, en daar beleef ik het meeste plezier aan, ook aan het samen kunnen spelen met iemand—samen een film maken. Ik heb ooit gewerkt met Michiel van Erb, van nature een documentairemaker, en hij is erg gewend om achter zijn camera te zitten, te kijken en het te laten gebeuren. Shady gaat als regisseur constant naast je staan en hij zegt je dan, ‘Samen gaan we daarheen.’ Da’s heel anders dan ‘Jij moet daarheen.’ Dat is een heel andere verhouding. Jessica probeert je eerder in een andere staat van zijn te brengen wat een veel langer proces is, en alles wat eruit komt, ventileert ook in die frequentie. Het is dus heel anders om je acteurs in een bepaalde plek te brengen en hen duidelijk te maken wat ze moeten doen. Naarmate ik zelf ook meer speel, voel ik het aan alsof je je spieren warmdraait en het is heel leuk als iemand als Jessica ook de onderste lade van je gereedschapskist opentrekt. Dan denk je, ‘Ah, er is nog meer!’

Was er bij “LUKA” ook ruimte tot improvisatie, en los daarvan, is het iets dat je ook ligt?

Improviseren is volgens mij noodzakelijk bij het maken van een film. Bij sommige films gebeurt het meer dan bij andere, maar het scenario en de voorafgaande gesprekken vormen het vertrekpunt. Van daaruit wordt je spel al een vorm van improvisatie. De reikwijdte van de improvisatie hangt dan af van de situatie. Als ik weet dat we een bepaald aantal takes hebben, dan zoek je wel eens naar de juiste toon en ben je op zoek naar de juiste noten. Soms heb je die meteen en kan je op die noot nog een aantal variaties zoeken. Dan draai je de scène en vraag ik nog wel eens, ‘Mag ik er nog één doen?’ Dan gooi ik even alles wat we hebben helemaal weg, want je hebt het vertrouwen dat je al iets hebt dat werkbaar is, en misschien kan je bijvoorbeeld door op een andere manier te beginnen er nog iets aan toevoegen. Zo blijft het altijd spannend. En soms moet je ook improviseren om iets te forceren wanneer het helemaal niét werkt. Als het niet werkt, moet je het gewoon wat lucht geven. Dus ja, ik hou wel van improviseren.

Is het dan een louter instinctieve aanpak? Minder beredeneerd?

Ja, het kan iets minder beredeneerd zijn, maar soms ook net héél beredeneerd. Soms lukt het niet zo goed om samen te spelen wanneer bijvoorbeeld iemand meer op zichzelf is, want dan is er geen ruimte voor de andere. Het belang van je tegenspeler is van enorm groot belang. Soms zie je acteurs excelleren doordat ze genereus zijn naar elkaar toe. Er komt een snelheid in en je kan meteen in de juiste toon geraken. Dan is er nog tijd om er een aantal variaties te doen. Dat zorgt voor een diepte, een rijkdom.

Je won eerder een Gouden Kalf [voor zijn rol in de TV-film “Geen koningen in ons bloed,” 2015], met nog een nominatie er bovenop [“Paradise Drifters,” 2020], en op het Filmfestival van Berlijn [2018] werd je uitverkoren tot één van de Shooting Stars. In welke mate heeft dat je carrière een boost gegeven?

Het Gouden Kalf heeft me zeker vooruit geholpen; ik was toen nog jong, eenentwintig. Mees Peijnenburg, de regisseur van “Paradise Drifters” won hem dat jaar ook, en we hebben nadien nog een film gemaakt. We kregen een beetje een kwaliteitslabel in ons eigen land. Dat heeft dus zeker wat betekend. Dat was echt een kickstart, een schop onder je reet op een goeie manier. Veel mensen hebben die film gezien omdat hij prijzen had gewonnen, ze kennen dan ook je naam. Uit de Shooting Star heb ik enkele leuke projecten kunnen halen, zoals “Murina” [2021] van Antoneta Alamat Kusijanovic. Dat was wel een kleine rol, maar je komt op een ander soort radar terecht. Maar ik heb niet de ambitie van, ‘Ik wil dààr geraken.’ Dat is geen valse bescheidenheid; ik merk gewoon dat ik veel meer bezig ben met mijn rollen, met het werk dat ik doe. Ik wil hier, in mijn eigen kring, dingen blijven doen die ik graag doe.

Heb je ook plannen om te regisseren?

Ja, ik heb een kortfilm gemaakt [“Obesk,” 2022] en die wordt vertoond op het Internationaal Kortfilmfestival van Clermont-Ferrand [van 27 januari tot 4 februari 2023]. Daar ga ik morgen heen. Dat is heel leuk. Ik ben nu ook nog bezig met aan andere kortfilm en ben ook ernstig aan het nadenken over een wat langere film. Maar dat is nog te pril om daar inhoudelijk al iets over te vertellen.

Is een internationale coproductie misschien voor jou een optie?

Ja, dat interesseert me sowieso omdat je met meerdere nationaliteiten je filmset verrijkt, niet enkel de reikwijdte van je film, maar ook de kruisbestuiving van het hele proces. Coproduceren lijkt me een heel leuke manier om films te maken, en zo maak je misschien ook universele films terwijl ze toch authentiek kunnen blijven.

Zijn er acteurs, regisseurs of films die je door de jaren heen hebben beïnvloed?

Bij mij is dat best dicht bij huis, zoals met Mees Peijnenburg. Hij had me gecast voor zijn afstudeerfilm aan de Nederlandse Filmacademie. Dat was één van de eerste dingen die ik deed—ik was achttien—en die film draaiden we deels in Frankrijk hoewel de Filmacademie had verbonden om in het buitenland te draaien. Maar hij wilde dat toch doen; de film gaat over twee vrienden, één van hen had hij al gecast, de andere nog niet. Via de jongen die al gecast was, kwam hij bij mij. Ik was toen op vakantie en nam het niet zo serieus; ik had toen al wel een beetje geacteerd, maar was er niet echt mee bezig. Uiteindelijk heb ik die auditie toch gedaan. De chemie was er, en hij zei, ‘Okee, je hebt de rol, maar we gaan over twee dagen naar Frankrijk.’ Toen we daar waren, zag ik heel wat jonge mensen op de set die superserieus bezig waren met hun vak, en ik werd zelf meteen heel serieus genomen. De film werd nadien ook geselecteerd voor het Filmfestival van Berlijn, en dat was voor mij wel echt een keerpunt. Toen wist ik dat ik films wilde maken.

Filmfestival Oostende
30 januari 2023

FILMS

HET DINER (2013) DIR Menno Meyes PROD Maarten Swart, Reinout Oerlemans SCR Menno Meyes (boek “Het diner” [2009] van Herman Koch) CAM Sander Snoep ED Michiel Reichwein MUS Fons Merkies CAST Jacob Derwig, Thekla Reuten, Daan Schuurmans, Kim van Kooten, Jonas Smulders (Michel), Reinout Bussemaker, Dani Stauder, Andre Dongelmans

VENTOUX (2015) DIR Nicole van Kilsdonk PROD Hanneke Niens, Hans de Wolf SCR Nicole van Kilsdonk, Bert Wagendorp CAM Anton Mertens ED Moek de Groot MUS Melcher Meirmans, Chrisnanne Wiegel, Joris Oonk CAST Kasper van Kooten, Wilfried de Jong, Leopold Witte, Wim Opbrouck, Maruschka Detmers, Abbey Hoes, Martijn Lakemeier, Alex Hendrickx, Jonas Smulders (André [jong]), Jip van den Dool

BRASSERIE VALENTIJN (2016) DIR Sanne Vogel PROD Tom de Mol SCR Sanne Vogel, Judith Goudsmit (scenario BRASSERIE ROMANTIEK [2012] van Jean-Claude Van Rijckeghem, Pat van Breirs) CAM Ezra Reverda ED Wouter van Luijn MUS Perquisite Sliderinc CAST Georgina Verbaan, Lies Visschedijk, Egbert-Jan Weeber, Maarten Heijmans, Roeland Fernhout, Géza Weisz, Mark Rietman, Simone van Bennekom, Jonas Smulders (Kevin)

BROERS (2017) DIR Bram Schouw PROD Frank Hoeve, Katja Draaijer SCR Marcel Roijaards CAM Jasper Wolf ED Annelien van Wijnbergen MUS Rutger Reinders CAST Jonas Smulders (Lukas), Niels Gomperts, Christa Théret, Dragan Bakema, Gustav Borreman, Patrick Deschamps, Hanna van Vliet, Gerson Oratmangoen

NIEMAND IN DE STAD (2018) DIR Michiel van Erp PROD Monique Busman SCR Marnie Blok, Philip Huff CAM Jasper Wolf ED Axel Skovdal Roelofs MUS Perquisite CAST Minne Koole, Jonas Smulders (Matt), Chris Peters, Sofie Porro, Julia Akkermans, Ariane Schluter, Hans Kesting, Anneke Blok, Jacqueline Blom

PARADISE DRIFTERS (2020) DIR – SCR Mees Peijnenburg PROD Iris Otten, Sander van Meurs, Pieter Kuijpers CAM Jasper Wolf ED Imre Reutelingsperger MUS Juho Nurmela, Ella van der Woude CAST Tamar van Waning, Jonas Smulders (Lorenzo), Bilal Wahib, Joren Seldeslachts, Camilla Siegertsz, Steef Cuijpers

DE OOST (2020) DIR – MUS Jim Taihuttu PROD Shanty Harmayn, Sander Verdonk, Benoit Roland, Julius Ponten SCR Jim Taihittu, Mustafa Duygulu CAM Lennart Verstegen ED Mieneke Kramer, Emiel Nuninga CAST Martijn Lakemeier, Marwan Kenzari, Jonas Smulders (Mattias Cohen), Abel van Gijlswijk, Coen Bril, Reinout Scholten van Aschat, Jim Deddes, Jeroen Perceval

MURINA (2021) DIR Antoneta Alamat Kusjianovic PROD Zdenka Gold, Danjiel Pek, Rodrigo Teixeira SCR Antoneta Alamat Kusjianovic, Frank Graziano (verhaal van Antoneta Alamat Kusjianovic) CAM Hélène Louvart ED Vladimir Gojun MUS Jeremy Sweet, Sacha Galperine, Evgueni Galperine CAST Gracija Filipovic, Leon Lucev, Danica Curcic, Cliff Curtis, Jonas Smulders (David), Niksa Butijer, Jasenka Bosnic, Liman Strijic

FOREVER RICH (2021) DIR Shady El-Hamus PROD Annemieke van Vliet, Femke Benninck SCR Shady El-Hamus, Jeroen Scholten van Aschat CAM Menno Mans ED Patrick Schonewille MUS Mihkel Zilmer CAST Matteo van der Grijn, Hadewych Minis, Sinem Kavus, Jonas Smulders (Richie), Honey Lauren, Yootha Wong-Loi-Sing, Karla Maatouk

WANN KOMMST DU MEINE WUNDEN KÜSSEN (2022) DIR – SCR Hanna Doose PROD Dominik Utz, Marcos Kantis, Martin Schwimmer CAM Markus Zucker CAST Alexander Fehling, Godehard Giese, Jonas Smulders, Bibiana Beglau, Gina Henkel, Leni Wesselman, Katarina Schröter

LUKA (2023) DIR Jessica Woodworth PROD Peter Brosens SCR Jessica Woodworth (boek “Il deserto dei Tartari” [1940] van Dino Buzzati) CAM Virginie Surdej ED David Verdurme MUS Teho Teardo CAST Jonas Smulders (Luka), Geraldine Chaplin, Jan Blijvoet, Samvel Tadevossian, Sam Louwyck, Valentin Ganev, Goua Robert Grovogui, Kevin Lettieri, Django Schrevens