“Apples” is de debuutfilm van de Griekse scenarist en regisseur Christos Nikou (geb. 1984) en speelt zich af temidden van een pandemie wanneer iedereen plots aan geheugenverlies lijdt. De film volgt Aris, een man van middelbare leeftijd, die in een ziekenhuis terechtkomt waar hij is ingeschreven voor een herstelprogramma om patiënten te helpen een nieuwe identiteit op te bouwen. In de behandeling spreken artsen op een cassetterecorder boodschappen in; de patiënt moet die uitvoeren en deze nieuwe herinneringen vastleggen met een Polaroidcamera.

Cassetterecorders en Polaroidcamera’s worden intussen beschouwd als verouderde toestellen, maar de film speelt zich af in een wereld waar van de huidige digitale spitstechnologie nog geen sprake is, zodat er zeker een gevoel van nostalgie heerst bij het zien van “Apples.” De film is bedacht en opgenomen vóór de Coronapandemie; Christos Nikou begon al in 2014 aan zijn scenario; het werd geïnspireerd door enerzijds de allegorische romans “Blindness” en “1984,” alsook de films van Charlie Kaufman, en anderzijds was er zijn eigen persoonlijk verlies—de dood van zijn vader—dat een zware impact had tijdens het uitschrijven van het scenario. Zijn reflectie op geheugen en verlies, en de inspanningen die het hoofdpersonage Aris doet om zichzelf te herprogrammeren in een wereld die wordt getroffen door massaal geheugenverlies, kan het publiek met meer vragen dan antwoorden achterlaten, maar, belangrijker nog, de film zet je aan het denken.

Tijdens het Internationaal Film Fest Gent in oktober 2021, waar “Apples” te zien was, werd onderstaand telefonisch gesprek met Christos Nikou opgetekend; de film was het belangrijkste gespreksonderwerp, maar ook al hetgeen hem staat te wachten nà zijn overtuigende debuut dat in de filmwereld lang niet onopgemerkt is voorbijgegaan.

“Apples” loopt in de Belgische bioscopen vanaf 13 april. Verdeler: De Filmfreak (Facebookpagina).

Hoe is het scenario van “Apples” tot stand gekomen?

Ik zie graag films waar een wereld wordt gecreëerd die verschilt van de onze, en dat is wat ik probeerde te doen met “Apples.” Daar verspreidt geheugenverlies zich als een virus, en het is een allegorie over hoe gemakkelijk we iets vergeten, hoe gemakkelijk de samenleving dingen vergeet. Ik denk dat we onze herinneringen niet echt kunnen wissen; we moeten ons alles zoveel mogelijk blijven herinneren, we moeten onze herinneringen onder ogen blijven zien, want ze maken ons sterker. Dat is de enige manier om met een optimistische blik vooruit te kijken. Dat is wat we met de film proberen te bereiken, een optimistische afloop bieden. Toen ik het scenario aan het schrijven was, is mijn vader overleden, en ik probeerde te begrijpen hoe selectief een herinnering kan zijn, hoe we iets aan de oppervlakte kunnen wissen—en àls we het wissen, verliezen we dan ook onszelf? In zekere zin zijn we de dingen die we niét vergeten. Dus al deze vragen speelden in mijn hoofd; ik heb geprobeerd om ze allemaal een plaats te geven in het verhaal.

“Apples” is voor jou dus een heel persoonlijk en emotioneel project geworden.

Ja, vooral vanwege het verlies van mijn vader; ik dacht toen nog dat we in moeilijke tijden misschien geneigd zijn om pijnlijke herinneringen te wissen, en zo heb ik geprobeerd te begrijpen hoe ik met dit verlies om moest gaan. Maar tegelijkertijd wilde ik er ook meer van maken dan een persoonlijk verhaal: een universeel verhaal dat toegankelijk is voor een breed publiek. Bovendien zijn er in de film thema’s zoals verlies en isolatie verwerkt waarvan ik denk dat het publiek zich er vanwege de Coronapandemie beter mee kan identificeren. Velen van ons hebben er nu mee te maken.

De film begint en eindigt met appels. Is daar een bepaalde reden voor?

Appels spelen een belangrijke rol in de geschiedenis, van het bijbelverhaal van Adam en Eva tot Newton toen hij de zwaartekracht ontdekte. En ze zijn ook essentieel in de film, om drie redenen. Ten eerste kunnen appels je geheugen verbeteren. De tweede reden, en dat is heel persoonlijk, mijn vader at elke dag ongeveer zeven tot acht appels, en hij had een goed geheugen; in mijn gedachten heb ik altijd het beeld van hem dat hij appels eet. De derde reden heeft te maken met mijn overtuiging dat, door het overvloedig gebruik van technologie, onze hersenen de neiging hebben om een luier te worden. We hoeven niets meer in onze gedachten op te slaan omdat we alle gegevens op apparaten bewaren, en vaak worden die dan nog gemaakt door een bedrijf dat Apple heet.

Met Aris Servetalis heb je een sterke hoofdrolspeler; hij deed me denken aan Daniel Day-Lewis. Heb je het script geschreven met Aris in het achterhoofd?

Ja. Ik had eerder al met hem gewerkt aan een kortfilm [“Km,” 2012], en we hadden besloten om weer samen te werken. Ik weet vrij goed wat hij met zijn lichaam kan doen—hij heeft een zeer sterke lichaamstaal—dus alles wat je in de film ziet, hadden we ook zo uitgeschreven in het scenario. Elke beweging hadden we vooraf in gedachten en we wisten dat hij perfect was voor deze rol. Hij werkte vroeger als danser en ik hield van zijn lichaamstaal. Ik vroeg hem om films van de Franse filmregisseur Jacques Tati te bekijken, en twee films met Jim Carrey—“The Truman Show” [1998] en “Eternal Sunshine of the Spotless Mind” [2004]—omdat de logica van die films vrij parallel loopt met hetgeen wij probeerden te doen. Voor hem kwam het erop neer om die twee verschillende benaderingen met elkaar te combineren en zo iets nieuws uit te mouw te schudden. En het is interessant dat je Daniel Day-Lewis noemt, want dat is zijn favoriete acteur; Aris volgt altijd wat Daniel Day-Lewis doet.

Er zijn verschillende sterke scènes in de film, vaak met heel weinig dialogen. Ik veronderstel dat bij zulke scènes de samenwerking met je cameraman cruciaal is. Hoe ging dat in zijn werk?

Ik houd heel erg van films met weinig dialogen. In “Apples” legden we vooral de nadruk op de lichaamstaal en minder op de dialogen, en met de cameraman [Bartosz Swiniarski] wilden we het publiek de bewegingen van de hoofdpersoon laten volgen. Allereerst hebben we gekozen voor de portret ratio 4:3 omdat die overeenkomt met de foto’s van een Polaroidcamera. Die verhouding werd ook jarenlang in films gebruikt, en die is perfect als je emoties wil vastleggen en het publiek wil ontroeren. Het gaf ons ook de kans om meer op de personages te concentreren, en minder op hun omgeving. Bij het volgen van de hoofdpersoon probeerden we al die momenten vast te leggen terwijl Aris Servetalis zijn personage uitwerkte.

Moest je je scènes vaak voorbereiden met je cameraman?

Zeker, maar we probeerden ook nieuwe dingen uit op de set, en we pasten ons aan aan de omstandigheden. We hadden maar een minimaal budget—ongeveer €250.000—dus we moesten voortdurend oplossingen zoeken terwijl we inspeelden op onverwachte situaties. Maar we waren goed voorbereid en bleven zeer gefocust en geconcentreerd tijdens de opnamen, om ervoor te zorgen dat we het maximale uit de hoofdpersoon haalden.

Ondanks de serieuze ondertoon van je film, hou ik ook van je humor. Die is heel subtiel, maar onmiskenbaar aanwezig. Was dat een doelbewuste keuze?

Ik denk dat we onszelf niet al te serieus moeten nemen. En aangezien we worden geconfronteerd met zowel komische als tragische momenten, dachten we dat het interessant was om te beginnen met een beetje mysterie, dan neemt de film een ​​andere wending en wordt hij komisch, om dan te eindigen met een meer dramatische benadering.

De Polaroidcamera en de cassetterecorder zijn cruciaal voor het personage van Aris. Tegenwoordig is alles digitaal; het is zelfs moeilijk om ons nog voor te stellen dat we die toestellen ooit hebben gebruikt. Ben je nostalgisch van aard?

We hebben zeker geprobeerd om vanuit een nostalgische invalshoek te vertrekken, want we hebben het in de film over het verleden, we hebben het over herinneringen, over dingen die bijna vergeten zijn—of we gebruiken ze in ieder geval niet meer als referentiekader—terwijl het tezelfdertijd een tijdloos verhaal is.

Er zijn geen achtervolgingen in de film, er is geen geweld, je richt je enkel op je acteurs. Dat maakt van je een actor’s director, nietwaar?

Ik hoop het. En met het succes dat de film nu heeft… ik krijg veel berichten van bekende acteurs die met me willen werken omdat ze zich terugvinden in de manier waarop ik met m’n acteurs werk en hoe ik hun momenten probeer vast te leggen. Ik denk dat het gemakkelijk is om te provoceren met bijvoorbeeld geweld, maar het is altijd een grotere uitdaging om te provoceren door middel van menselijkheid of tederheid. Dat komt van binnenuit, vanuit je ziel; ik geloof in de mens, in de mensheid, in alles wat ons goed of beter maakt. Daarom heb ik voor deze aanpak gekozen. Het doel was van bij het begin om zulk een wereld in beeld te brengen, en zelfs al klinkt het ietwat surrealistisch, toch probeer je nog steeds een menselijk verhaal te vertellen.

Cate Blanchett staat op de generiek vermeld als executive producer. Hoe raakte ze betrokken bij je film en wat heeft ze precies gedaan?

“Apples” werd vertoond op het Filmfestival van Venetië [in 2020]; zij was toen voorzitter van de jury, dus ze zag de film op de eerste dag. Nadien kreeg ik een berichtje, ‘Cate Blanchett wil met je ontbijten.’ Toen dacht ik, ‘Oké, dat is niet slecht.’ We hebben daar twee uur lang met elkaar gepraat. Ze vertelde me dat “Apples” de beste film was die ze dat jaar had gezien. Daarom wilde ze hem mee promoten en samenwerken met mijn volgende films. Ze gaat nu mijn volgende film produceren, dus dat is heel goed nieuws; ik ben daar heel blij mee.

En staan de deuren nu wagenwijd open voor een internationale carrière?

Mijn volgende film wordt in het Engels opgenomen [“Fingernails,” geschreven in samenwerking met de Britse toneelschrijver Sam Steiner, en met Carey Mulligan in de hoofdrol]. Cate Blanchett gaat de film produceren en we zijn van plan om in de zomer of herfst van 2022 te beginnen draaien.

Wat is jouw geheim? Ik bedoel, je begon je carrière als tweede assistent-regisseur, daarna werd je eerste assistent-regisseur, en nu maak je je eigen films. Is dat de meest logische progressie die je moet doorlopen om een goede regisseur te worden?

[Lacht] Eerlijk gezegd, ik weet het niet. Ik heb altijd van film gehouden en ik wilde altijd filmregisseur worden, maar ik wist niet hoe ik het moest aanpakken, dus begon ik te werken als assistent-regisseur. Zo kreeg ik de kans om te kijken en te leren. De beste leerschool is om elke dag op een filmset rond te hangen. En nu, met “Apples,” ik weet niet of ik op de goede weg ben, maar voor mij voelt het als thuiskomen.

Je zei net dat je altijd al van films hield. Zijn er films die je inspireerden toen je opgroeide?

Toen ik een jaar of dertien was, ging ik bijna elke dag naar de videotheek en zag ik drie films per dag. Dat was mijn passie. Ik herinner me nog toen ik voor het eerst “The Truman Show” zag; ik hield zóveel van die film, ik hield van het concept en hoe dat verhaal was opgebouwd. Die film heeft me aangespoord om regisseur te worden. Dat was voor mij het begin.

Phone interview, Film Fest Gent
17 oktober 2021

“Apples” (2020, trailer)

FILMS

KYNODONTAS, a.k.a. DOGTOOTH (2009) DIR Yorgos Lanthimos SECOND ASST DIRECTOR Christos Nikou PROD Yorgos Tsourgiannis SCR Yorgos Lanthimos, Efthymis Filippou SCRIPT SUPERVISOR Christos Nikou CAM Thimios Bakatakis ED Yorgos Mavropsaridis CAST Christos Stergioglou, Michele Valley, Angeliki Papoulia, Christos Passalis, Mary Tsoni, Anna Kalaitzidou

4 MAVRA KOSTOUMIA, a.k.a. 4 BLACK SUITS (2010) DIR – SCR – MUS Renos Haralambidis SECOND ASST DIRECTOR Christos Nikou PROD Angelos Venetis, Takis Nikolakopoulos, Iraklis Mavroidis, Aris Dagios CAM Kostas Gikas ED Yannis Sakaridis CAST Renos Haralambidis, Giannis Zouganelis, Takis Spyridakis, Alkis Panagiotidis, Dimitris Poulikakos, Dimitris Verykios

KANENAS, a.k.a. NOBODY (2010) DIR Hristos Nikoleris SECOND ASST DIRECTOR Christos Nikou PROD Yannis Exintaris [Giannis Exintaris] SCR Panagiotis Iosifelis CAM Dimitris Stabolis ED Lambis Haralambidis MUS The Prefabricated Quartet CAST Georgina Liossi, Antinoos Albanis, Nikolas Papagiannis, Giorgos Papegeorgiou, Dimitris Kapetanakos

TO TANGO TON HRISTOUGENNON, a.k.a. THE CHRISTMAS TANGO (2011) DIR Nikos Koutelidakis FIRST ASST DIRECTOR Christos Nikou PROD Yannis Exintaris [Giannis Exintaris] SCR Vagelis Nassis (boek van Giannis Xanthoulis) CAM Giannis Drakoularakos ED Lambis Haralambidis MUS Giannos Aiolou [Jannos Eolou] CAST Giannis Bezos, Giannis Stankogiou, Antinoos Albanis, Vicky Papadopoulou, Eleni Kokkidou

TU HONORERAS TA MÈRE ET TA MÈRE, a.k.a. A GREEK TYPE OF PROBLEM (2012) DIR Brigitte Roüan ASST DIRECTOR Christos Nikou PROD Patrick Sobelman, Angelos Venetis, Iraklis Mavroidis SCR Brigitte Roüan, Jean-François Goyet, Guy Zilberstein CAM Agnès Godard ED Laurent Roüan MUS Grigoris Vasilas CAST Nicole Garcia, Éric Caravaca, Patrick Mille, Michaël Abiteboul, Gaspard Ulliel, Elisa Tovati, Sandrine Dumas

BEFORE MIDNIGHT (2013) DIR Richard Linklater ASST DIRECTOR Christos Nikou PROD Richard Linklater, Sara Woodhatch, Christos V. Konstantakopoulos SCR Richard Linklater, Ethan Hawke, Julie Delpy (personages van Richard Linklater, Kim Krizan) CAM Christos Voudouris ED Sandra Adair MUS Graham Reynolds EXTRAS CASTING Christos Nikou CAST Ethan Hawke, Julie Delpy, Seamus Davey-Fitzpatrick, Jennifer Prior, Charlotte Prior, Xenia Kalogeropoulou, Walter Lassally

7 THYMOI, a.k.a. 7 KINDS OF WRATH (2014) DIR Christos Voupouras FIRST ASST DIRECTOR Christos Nikou PROD Iraklis Mavroidis, Angelos Venetis SCR Hristos Voupouras [Christos Voupouras], Giorgos Korras, Angeliki Iliopoulou (short stories by Hristos Voupouras [Christos Voupouras]) CAM Kostas Gikas ED Manolis A. Zeakis MUS Foivos Delivorias CAST Maximos Moumouris, Nikos Gelia, Sofia Kokkali, Haris Fragoulis, Kora Karvouni, Ieronymos Kaletsanos, Vasilis Xenikakis

EPAFI, a.k.a. APPROACH (2017) DIR Tonis Lykouresis FIRST ASST DIRECTOR Christos Nikou PROD Iraklis Mavroidis, Angelo Venetis SCR Tony Lycouressis [Tonis Lykouresis], Domniki Mitropoulou, Dimitris Emmanouilidis CAM Thodoris Mihopoulos ED Lambis Haralambidis MUS Thodoris Oikonomou CAST Nena Menti, Akis Sakellariou, Christos Loulis, Alexandra Aidini, Vasselis Koukalani, Yiorgos Christodoulou, Domniki Mitropoulou

APPLES (2020) DIR Christos Nikou PROD Christos Nikou, Iraklis Mavroidis, Aris Dagios, Mariusz Wlodarski, Angelos Venetis SCR Christos Nikou, Stavros Raptis CAM Bartosz Swiniarski ED Giorgos Zafeiris MUS Alexander Voulgaris CAST Aris Servetalis (Aris), Sofia Georgovassili (Ana), Anna Kalaitzidou (Program Manager), Argyris Bakirtzis (Program Manager), Kostas Laskos (Oudere patiënt), Costas Xikominos (Doktor)

FINGERNAILS (2022) DIR Christos Nikou PROD Christos Nikou, Cate Blanchett, Coco Francini, Andrew Upton SCR Christos Nikou, Sam Steiner, Stavros Raptis CAST Carey Mulligan

SHORTS

KM (2012), regisseur, scenarioschrijver
MAASAI (2014), assistent-regisseur