De Britse scenarioschrijver en filmregisseur Michael Radford (geb. 1946) was vorige week in België. Hij was de voorzitter van de jury tijdens de 37ste editie van het Festival International du Film de Mons, dat plaatsvond van 11 tot 19 maart.

Bijna vier decennia geleden kreeg hij voor het eerst internationale erkenning met zijn tweede speelfilm “Nineteen Eighty-Four” (1984), gebaseerd op het gelijknamige boek van George Orwell uit 1949; het was meteen ook de laatste film van Richard Burton. De befaamde filmcriticus en -historicus Roger Ebert gaf toen meteen de aftrap door in zijn filmbespreking van 1 februari 1985 voor de Chicago-Sun-Times te verwijzen naar ‘Michael Radford’s brilliant film of Orwell’s vision,’ en hij voegde eraan toe, ‘Radford’s style in the movie is an interesting experiment. […] The 1954 film version of Orwell’s novel turned it into a cautionary, simplistic science-fiction tale. This version penetrates much more deeply into the novel’s heart of darkness.’

Nadien volgden eveneens lovende kritieken voor de andere films die hij maakte, zoals “White Mischief” (1987) over de Britten in Kenia tijdens het begin van de Tweede Wereldoorlog; “The Merchant of Venice” (2004) met Al Pacino als geldschieter Shylock in de eerste filmversie van het toneelstuk van William Shakespeare; “Elsa & Fred” (2014) over twee senioren, gespeeld door Shirley MacLaine en Christopher Plummer, die beginnen te daten, en “La musica del silenzio” (2017), een inspirerende film over de Italiaanse operazanger Andrea Bocelli. En wat hebben al deze films gemeen? Het zijn allemaal buitengewoon goed geacteerde en oerdegelijke verfilmingen van bestaande werken; dat is de niche van Radford en zo komt hij meteen in de categorie met andere talentvolle en gelijkgestemde filmregisseurs als Roland Joffé, John Schlesinger, Bill Forsyth en Jim Sheridan.

Maar zijn bekendste werk is de Italiaanse filmklassieker “Il postino” (1994); de film werd genomineerd voor vijf Oscars, met name voor Beste Film, Beste Acteur (Massimo Troisi), er waren twee nominaties voor Michael Radford voor zijn regie en scenario (geschreven met o.m. Massimo Troisi en Anna Pavignano), maar uiteindelijk won filmcomponist Luis Bacalov met zijn betoverende muzikale score de enige Oscar voor de film.

Destijds werd deze intimistische Italiaanse tragikomedie overschaduwd door de voortijdige dood van Massimo Troisi, hoofdrolspeler en co-scenarist van de film, overleden op zijn 41ste na een leven lang hartproblemen te hebben gekend. Hij had een hartoperatie uitgesteld om eerst “Il postino” af te werken, maar stierf daags nadat de opnamen waren beëindigd.

“Il postino” (1994, trailer)

“Il postino” is geïnspireerd door een incident in het leven van de Chileense dichter en diplomaat Pablo Neruba (1904-1973) toen hij op het Italiaanse eiland Capri woonde; de hoofdrollen worden gespeeld door Massimo Troisi als de postbode; er is ook Neruba, gespeeld door de Franse acteur Philippe Noiret, en Beatrice, de lokale barvrouw, wordt vertolkt door Maria Grazia Cucinotta. De pittoreske filmlocaties aan de haven en de bar zijn terug te vinden op het eiland Prodica, in de baai van Napels; de scènes met de landschappen en vissersdorpjes werden gedraaid op het eiland Salina, ten noorden van Sicilië.

Tijdens het bezoek van Michael Radford aan Mons had ik het volgende Zoom-interview met de man die al deze filmparels maakte. Hij vertelde ronduit over zijn werk en zijn carrière als filmregisseur.

Je bent een zeer inspirerende actor’s director. Wat is volgens jou het geheim om het beste uit je acteurs te halen?

Ik werk heel graag met acteurs. Ze zijn vaak onzeker over zichzelf en daarom vind ik het heel boeiend om met hen te praten. En uiteindelijk zijn het de acteurs die het publiek begeesteren met wat het ook mag zijn, en ik wil er altijd zeker van zijn dat we het op de best mogelijke manier doen. Dus ik luister altijd naar hen; ze hebben veel te vertellen en er is veel om over te praten. En ik kan het heel goed met hen vinden. Ik heb onlangs nog een kaart gekregen van Demi Moore; we hadden “Flawless” [2007] met Michael Caine gedraaid. Dat was lang geen meesterwerk, maar ik vond het geweldig om met hen te kunnen werken, en eerlijk gezegd heeft het me gepakt dat zij ook zo graag met me heeft gewerkt. Ik weet dat acteurs erg kwetsbaar zijn omdat ze zichzelf moeten blootgeven en vaak niet zeker weten wie ze zijn. En als je met hen praat, zonder bevreesd te zijn of zo, dan krijg je altijd positieve reacties. Al Pacino bijvoorbeeld is een zeer goede vriend van mij. We praten geregeld met elkaar, zeker elke maand; dan kun je begrijpen waar hij aan denkt, waar hij vandaan komt, en dat vind ik bijna even interessant als het maken van een film. Toen ik “Nineteen Eighty-Four” [1984] draaide, was ik nog een jonge kerel—ik was slechts 38—en ik vond dat John Hurt iets té nadrukkelijk acteerde; hij deed aan overacting. Dus ik zei tegen hem, ‘Je bent een fantastisch getalenteerd acteur—dat was hij ook—maar voor deze film heb ik maar tien procent van je talent nodig.’ Meer moest ik niet hebben, zo goed was hij. Het is geweldig om met beroemde acteurs te werken, maar het is vooral het proces van het acteren dat telt en de weg die daarin wordt afgelegd, en daarom is het voor veel van hen moeilijk om genoeg vertrouwen te hebben. De eerste taak van een regisseur is de acteurs zelfvertrouwen geven. Dat is ook wat Demi Moore vanaf het begin zei; ik was waarschijnlijk een beetje bang van haar omdat ze een vedette was. Maar ze was heel vriendelijk tijdens de opnamen, want ik wilde gewoon mijn werk doen en de acteurs iets laten voelen dat ze misschien niet eerder hadden gevoeld. Als je op die manier te werk gaat, is dat meegenomen. Dat is wat mij betreft het belangrijkste dat je als regisseur moet doen.

Je bent ook erg loyaal tegenover de mensen waarmee je vaak werkt, zoals cameraman Roger Deakins bijvoorbeeld. Hij speelde een belangrijke rol in je eerste films, niet?

Ja. We zaten op de filmschool en maakten samen een aantal films. Nu is hij een grote ster [14 Oscarnominaties, 2 Oscars]. Maar nogmaals, ik hou ervan om een ​​echte persoonlijke band te creëren en niet enkel te vragen, ‘Ik wil dat je dit doet’ of ‘Ik wil dat je dat doet.’ Al die mensen met hun eigen vaardigheden zijn bang, zoals iedereen dat wel eens is. En je wil dat ze hun skills zo goed mogelijk gebruiken. Dat is wat een regisseur doet.

Je zei net dat acteurs onzeker kunnen zijn. Ben je zelf ook al onzeker geweest als filmmaker?

Nee, helemaal niet [lacht]. Dat betekent niet dat ik Mr. Big Guy ben of zo, zeker niet. Maar ik geloof in wat ik doe. Als ik er niet in geloof, doet niemand het. Wat me waarschijnlijk ook helpt, is dat ik mijn scenario’s zelf schrijf. Ik ben nu van plan om een ​​film te maken over Vivien Leigh. Ik heb de actrice die haar moet spelen nog niet gevonden, maar het scenario ligt klaar. Veel mensen die het hebben gelezen vinden het de moeite, dus nu proberen we de perfecte Vivien Leigh te vinden. Er zijn veel goede actrices, maar die lijken dan weer niet op haar. Het is moeilijk om iemand een personage te laten spelen dat zo goed gekend is en diep in het geheugen zit gebeiteld bij al die generaties van filmfans. Daarom is dat nu mijn grootste probleem: de juiste persoon vinden om Vivien Leigh te spelen.

Als ik me niet vergis, ben je ook van plan om “Sweethearts” te draaien, het verhaal van Jeanette MacDonald en Nelson Eddy, twee sterren uit acht MGM-musicals [1935-1942] die opera introduceerden bij het filmpubliek. Hoever sta je daarmee?

Dat project is jammer genoeg stopgezet. Het bleek dat de producenten niet het nodige geld vonden om zo’n grote film te maken. Ik had er hard aan gewerkt, dus ik vind het jammer dat het niet is gelukt. Ik had zelfs Al Pacino overtuigd om Louis B. Mayer te spelen. Maar om de één of andere reden konden de producenten of de financiers de film niet van de grond krijgen. Dat is heel jammer, want het had een groots opgezette film kunnen worden, en het zou ook heel interessant geweest zijn om hem te maken. Maar het project werd geannuleerd; misschien komt er nog wel iets van, ik weet het niet. Maar niet nu.

Hoe verklaar je dat “Il postino” [1994] na al die jaren nog steeds zo’n populaire film is?

Eerlijk gezegd, ik weet het niet. Je doet altijd je best en hoopt dat het goed komt. “Il postino” was van bij het begin een moeilijke film vanwege de slechte gezondheid van Massimo Troisi; het was een zeer tragisch verhaal. Tijdens de opnamen werkten we veel met een man die heel goed op hem geleek; als je hen naast mekaar zette, was het bijna onmogelijk om het verschil te zien. Hij leek zó goed op Massimo, dus ik gebruikte hem in veel scènes. Hij deed al het zware werk zoals het bergop fietsen, dat soort dingen. Het enige dat Massimo kon doen, was een kamer binnenkomen en gaan zitten. In het grootste deel van de film zit hij op een stoel en heb ik close-ups van hem gedraaid. In de wide shots gebruikten we steeds een double. Maar hij was een fantastisch acteur om mee te werken, het maakt het alleen des te erger als je ziet wat er uiteindelijk is gebeurd. Ik was heel blij om de film te kunnen maken omdat ik Massimo zo goed vind, maar het was zo’n tragedie toen hij stierf. Hij was pas 41; hij had een vreselijk hartprobleem. We hoopten zelfs om samen meerdere films te maken; één ervan zou gaan over een Italiaanse ober die in Los Angeles werkte. Daar hebben we overigens veel tijd doorgebracht toen we het scenario schreven. Los Angeles was zijn favoriete stad omdat niemand hem daar herkende als hij op straat kwam. Nadat hij mijn eerste film had gezien, een kleine Schotse film “Another Time, Another Place” [1983], dacht hij dat ik hem beter begreep dan wie dan ook.

Het gebeurt maar zelden dat een niet-Engelstalige film een wereldwijd succes wordt, maar bij “Il postino” is dat wel gelukt. Heb je daar een verklaring voor?

Wat daar zo geweldig aan was, is dat het succes begon in Hollywood, wat ik nooit had verwacht. Ik denk dat het een van de eerste niet-Engelstalige films was sinds Fellini die voor meerdere Oscars werd genomineerd. Dat was een grote opsteker voor ons allemaal. Daar was ik erg blij mee. Nadien ging de film de hele wereld rond, en de mensen vonden hem leuk.

In de film had je de wereld van je personages heel mooi vastgelegd, maar er zijn zeker ook obstakels als je een film in een andere taal maakt? Massimo Troisi was een komiek, wat deed je dan als een scène wat luchtiger mocht zijn en je op een subtiele manier de humor opzocht?

Het is altijd lastig als je in een andere taal werkt. Massimo sprak geen Engels, en hoewel ik Italiaans spreek, is het Napolitaans lang niet hetzelfde. Ik had al vlug geleerd dat grappen proberen te vertellen bij het maken van een film in een andere taal het moeilijkste is dat je kan doen. Vertel nooit grappen in een vreemde taal, want je begrijpt ze altijd verkeerd. Bij mij lukt het althans niet. Ik was opgelucht dat ik tijdens het maken van “Il postino” voor niemand grappig moest zijn omdat niemand begreep wat ik bedoelde. Toen we de film draaiden, zag ik op een dag een Oostenrijkse lifter passeren op het eiland, hij was er alleen, en ik liep naar hem toe en vroeg, ‘Kun je even stoppen en me een paar moppen in het Engels vertellen? Gewoon om te voelen dat ik gevoel voor humor heb.’ En zo kwam ik terug op dezelfde golflengte met Masssimo.

Na het succes van “Il postino,” explodeerde toen je telefoon niet met aanbiedingen van producenten die allemaal met je wilden werken?

Ik denk het; dat is toch wat er min of meer gebeurt. Maar weet je, veel mensen in Italië zeiden dat ik de film helemaal niet geregisseerd had. ‘Hij heeft het niet gedaan. Massimo Troisi heeft de film geregisseerd,’ zeiden ze. Maar hoe kon hij dat ooit in zijn toestand doen—acteren en dan ook nog regisseren? Je kunt dat trouwens ook zien in “The Making Of.”

Je hebt met scenarioschrijfster Anna Pavignano aan verschillende van je films gewerkt, waaronder ook “Il postino.” Hoe belangrijk is zij tot nu toe in je werk geweest?

Ze is een geweldige schrijfster, vooral in het Italiaans, want ze spreekt geen Engels. Toen ik het scenario van “Elsa & Fred” [2014] aan het schrijven was, had ik haar gevraagd, ‘Kun je het eens nakijken en bijwerken?’ En aangezien ze helemaal geen Engels kent, herschreef ze gans het scenario in het Italiaans; nadien vertaalde ik het in het Engels. En het was heel goed, veel beter dan de vorige versie. En dan was er Shirley MacLaine, die Elsa speelde; zij was niet gemakkelijk om mee te werken, laat ons het zo stellen. Ze stond er zelfs op dat haar hond de film zou regisseren. Ze zette hem op de stoel naast me, en lette enkel op de reacties van haar hond [lacht]. Zoiets had ik nog nooit meegemaakt. Maar ze is wel een schitterende actrice.

Festival International du Film de Mons,
March 19, 2022

FILMS

THE DAY THE FISH CAME OUT (1967) DIR – PROD – SCR Michael Cacoyannis CAM Walter Lassally ED Vasilis Syropoulos MUS Mikis Theodorakis CAST Tom Courtenay, Sam Wanamaker, Colin Blakely, Candice Bergen, Ian Ogilvy, Dimitris Nikolaidis, Nikos Alexiou, Patricia Burke, Michael Radford (Toerist)

ANOTHER TIME, ANOTHER PLACE (1983) DIR Michael Radford PROD Simon Perry SCR Michael Radford (boek “Another Time, Another Place” [1983] van Jessie Kesson) CAM Roger Deakins ED Tom Priestley MUS John McLeod CAST Phyllis Logan, Giovanni Mauriello, Gianluca Favilla, Claudio Rosini, Paul Young, Gregor Fisher, Tom Watson

NINETEEN EIGHTY-FOUR (1984) DIR Michael Radford PROD Simon Perry SCR Michael Radford (boek “Nineteen Eighty-Four” [1949] van George Orwell) CAM Roger Deakins ED Tom Priestley MUS Dominic Muldowney CAST John Hurt, Richard Burton, Suzanna Hamilton, Cyril Cusack, Gregor Fisher, James Walker, Andrew Wilde, David Trevena

WHITE MISCHIEF (1987) DIR Michael Radford PROD Simon Perry SCR Michael Radford, Jonathan Gems (boek “White Mischief” [1982] van James Fox) CAM Roger Deakins ED Tom Priestley MUS George Fenton CAST Sarah Miles, Joss Ackland, Greta Scacchi, Charles Dance, Geraldine Chaplin, John Hurt, Trevor Howard, Murray Head, Hugh Grant

IL POSTINO, a.k.a. THE POSTMAN (1994) DIR Michael Radford PROD Gaetano Daniele, Vittorio Cecchi Gori, Mario Cecchi Gori SCR Michael Radford, Massimo Troisi, Anna Pavignano, Furio Scarpelli, Giacomo Scarpelli (story by Furio Scarpelli, Giacomo Scarpelli; scenario ARDIENTE PACIENCIA [1983] van Antonio Skármeta; boek “Ardiente Paciencia” a.k.a. “El Cartero De Neruda” [1985] van Antonio Skármeta) CAM Franco Di Giacomo ED Roberto Perpignani MUS Luis Bacalov CAST Massimo Troisi, Philippe Noiret, Maria Grazia Cucinotta, Renato Scarpa, Linda Moretti, Sergio Solli, Carlo Di Malo

B. MONKEY (1998) DIR Michael Radford PROD Stephen Woolley, Colin Vaines SCR Michael Radford, Chloe King, Michael Thomas CAM Ashley Rowe ED Joëlle Hache MUS Luis Bacalov, Jennie Muskett CAST Asia Argento, Jared Harris, Rupert Everett, Jonathan Rhys Meyers, Julie T. Wallace, Ian Hart, Tim Woodward, Bryan Pringle

DANCING AT THE BLUE IGUANA (2000) DIR Michael Radford PROD Michael Radford, Dana Lusting, Damian Jones, Ram Bergman, Graham Broadbent, Sheila Kelley SCR Michael Radford, David Linter CAM Ericson Core ED Roberto Perpignani MUS Renato Neto, Tal Bergman CAST Charlotte Ayanna, Daryl Hannah, Sheila Kelley, Elias Koteas, Vladimir Mashkov, Sandra Oh, Jennifer Tilly, Robert Wisdom

THE MERCHANT OF VENICE (2004) DIR Michael Radford PROD Cary Brokaw, Luciano Silighini Garagnani, Fabio De Carli, Jason Piette, Barry Navidi SCR Michael Radford (toneelstuk “The Merchant of Venice” [ca. 1596-1599] van William Shakespeare) CAM Benoît Delhomme ED Lucia Zuchetti MUS Jocelyn Pook CAST Al Pacino, Jeremy Irons, Joseph Fiennes, Lynn Collins, Zuleikha Robinson, Kris Marshall, Charlie Cox, Heather Goldenhersh

FLAWLESS (2007) DIR Michael Radford PROD Mark Williams SCR Edward Anderson CAM Richard Greatrex ED Peter Boyle MUS Stephen Warbeck CAST Michael Caine, Demi Moore, Lambert Wilson, Nathaniel Parker, Shaughan Seymour, Nicholas Jones, Joss Ackland, David Barrass, Silas Carson

LA MULA (2013) DIR Michael Radford [Anónimo] PROD Bruce St. Clair, Alejandra Frade SCR Michael Radford [Anónimo], Juan Eslava Galán (boek “La mula” [2003] van Juan Eslava Galán) CAM Ashley Rowe, Ángel Luis Fernández ED Teresa Font MUS oscar Navarro CAST Mario Casas, María Valverde, Secun de la Rosa, Daniel Grao, Luis Callejo, Antonio Gil, Jorge Suquet, Jesús Carroza

ELSA & FRED (2014) DIR Michael Radford PROD Matthias Ehrenberg, José Levy, Ricardo Kleinbaum, Nicolas Veinberg, Edward Saxon SCR Michael Radford, Anna Pavignano (scenario ELSA & FRED [2005] van Marcos Carnevale, Marcela Guerty, Lily Ann Martin) CAM Michael McDonough ED Peter Boyle MUS Luis Bacalov CAST Shirley MacLaine, Christopher Plummer, Marcia Gay Harden, Wendell Pierce, Jared Gilman, Chris Noth, Scott Bakula, George Segal, James Brolin

LA MUSICA DEL SILENZIO, a.k.a. THE MUSIC OF SILENCE (2017) DIR Michael Radford PROD Monika Bacardi, Roberto Sessa, Andrea Iervolino, Motaz M. Nabulsi SCR Michael Radford, Anna Pavignano, Andrea Bocelli (autobiografie “La musica del silenzio” [1999] van Andrea Bocelli) CAM Stefano Falivene ED Roberto Missiroli MUS Gabriele Roberto CAST Toby Sebastian, Luisa Ranieri, Jordi Mollà, Antonio Banderas, Alessandro Sperduti, Antonella Attili

TV-FILM

THE WHITE BIRD PASSES (1980) DIR Michael Radford PROD James Hunter SCR Michael Radford (boek “The White Bird Passes” [1958] van Jessie Kesson) CAM Norman Shepherd ED Polly Moseley CAST Isobel Black, Derek Anders, Marjorie Dalziel, Sheila Donald, Jean Faulds, Joan Fitzpatrick, Geordie Hamilton