Elene Naveriani (geb. 1985) is een Georgische filmregisseur die in Zwitserland woont. Ze studeerde schilderkunst aan de State Academy of Art in Tbilisi; later verhuisde ze naar Zwitserland en behaalde een Bachelor in Film aan de Geneva School of Art and Design.

Haar eerste film was “Me Mzis Skivi Var Dedamicaze” (2017, ook bekend als “I Am Truly a Drop of Sun on Earth”), gevolgd door “Wet Sand” (2021). Nu loopt haar nieuwste speelfilm—vorig jaar vertoond tijdens de Quinzaine des Cinéastes op het Filmfestival van Cannes—in de bioscoop, met de titel “Shashvi shashvi maq’vali,” internationaal uitgebracht als “Blackbird Blackbird Blackberry.”

Na het Filmfestival van Cannes is de film overigens uitgegroeid tot een wereldwijde film festival favorite. Hij werd voorgesteld op filmfestivals van Chicago tot Melbourne, en viel in de prijzen op het Gijón International Film Festival in Spanje (Temiko Chichinadze als Beste Acteur en Eka Chavleishvili als Beste Actrice) en het Sarajevo Film Festival (Beste Film, Beste Actrice). Zowel de film als hoofdrolspeelster Eka Chavleishvili werden genomineerd voor European Film Awards.

Het hoofdpersonage in “Blackbird Blackbird Blackberry” is Etero, een achtenveertigjarige vrouw die een kleine supermarkt in Georgië uitbaat en wordt geconfronteerd met de gangbare regels van de samenleving, en hoe ze die overwint om zichzelf te bevrijden. Ze is een ongehuwde maagd van middelbare leeftijd, en wanneer ze een affaire heeft met een getrouwde man, moet ze uitzoeken wat ze wil van het leven.

De film is gebaseerd op een boek van de Georgische auteur Tamta Melashvili die in 2020 verscheen. Actrice Eka Chavleishvili had een kleine rol gespeeld in Elene Naveriani’s vorige film “Wet Sand” (2021), en nadat Naveriani het boek had gelezen, wist ze meteen dat Eka Chavleishvili perfect was om Etero te spelen. Eka Chavleishvili was de eerste en enige keuze voor de hoofdrol.

“Blackbird Blackbird Blackberry” (2023, trailer)

De film werd vertoond op het voorbije Film Fest Gent waar onderstaand gesprek met regisseur en scenariste Elene Naveriani werd opgetekend.

“Blackbird Blackbird Blackberry” loopt vanaf 17 januari in de Belgische bioscopen, en in Nederland vanaf 22 februari. Verdeler: Vedette Film.

Wat heeft je geïnspireerd om deze film te maken?

Er waren een paar dingen die heel belangrijk waren om van dit verhaal een film te maken. Etero is zo’n krachtig personage dat het cruciaal was om haar op het scherm te brengen. Ik had nog nooit iemand zoals haar op het scherm gezien. En wat ook belangrijk is, is haar lichamelijkheid; ze wordt niet geaccepteerd, niet enkel vanwege de manier hoe ze denkt, maar ook visueel en hoe ze als vrouw wordt voorgesteld. En ze heeft haar dromen niet kunnen waarmaken; ze heeft niet bereikt wat vrouwen gewoonlijk bereiken in de samenleving. Ze is niet getrouwd, heeft geen kinderen en ze is geen jonge vrouw meer. Dat is wat mensen van haar denken, wat haar verhaal zo sterk maakt. Maar je hoeft je niet aan te passen aan wat de maatschappij je geeft, en je moet je evenmin aanpassen aan wat anderen van je verwachten. Haar verhaal speelt zich af op deze kleine plek; alles is routine en er gebeurt niets. Die revolutionaire drive die ze in haar leven heeft, was dus één van de belangrijkste redenen waarom ik deze film wilde maken.

In een cruciale scène in de film gaat Etero een café binnen en bestelt een cake terwijl een oudere man commentaar op haar geeft. Ik veronderstel dat dat bepaalt wie ze is en hoe haar kijk op het leven is?

Ja, het is ook de manier waarop ze naar hààr kijken. Binnen deze interactie definieert ze haar eigenheid, waar ze staat en hoe ze zichzelf positioneert. Hetzelfde geldt voor haar vrienden; ze zegt iets en maakt haar punt.

Is dit volgens jou een typisch Georgische film, of is het eerder een universele film?

Een Georgische film, diep ingegraven in de culturele eigenheid en alles wat typisch Georgisch is. Dat is ook de reden waarom ik hem daar heb opgenomen. Georgië staat dichter bij mij, zowel cultureel als historisch. Maar vergeleken met andere samenlevingen is Etero’s strijd en haar manier om zichzelf te definiëren niet alleen Georgisch. Dat maakt haar herkenbaar voor velen. En het gaat niet enkel om het geslacht. We proberen allemaal onszelf binnenin onszelf te definiëren en niet te zijn of te doen wat ons wordt opgedragen te zijn of te doen.

Heb je bepaalde karakteristieken aan het verhaal toegevoegd, of ben je trouw gebleven aan het boek?

Het boek is heel anders. Dat is een monoloog van Etero waarin je haar volgt en ziet welk perspectief ze heeft op alles, hoe zij de wereld ziet. Verbaal is er niet veel interactie met anderen. Maar het boek is wel levendig en krachtig, waardoor het erg interessant is om te behouden wat belangrijk was en verschillende lagen eruit te halen, zoals flashbacks en haar familie. Je weet alles door haar gedachten. Ik lette vooral op hetgeen mij boeide en dat wilde ik behouden. In een boek heb je meer ruimte om over je kindertijd te praten en veel verschillende tijdlijnen te ontdekken. Mijn Etero is positiever, hoopvoller en confronterend. In het boek is ze dat niet. Ze denkt, ‘Ik wou dat ik je dit kon vertellen en er met je over kon discussiëren’, maar ze doet het niet. Ze houdt alles voor zichzelf, terwijl ze zich in de film manifesteert.

Je film is heel minimalistisch, heel basic. Was dat een keuze?

Ja, en dat heeft te maken met de manier waarop ik het verhaal vertel. Zo laat ik de specifieke locaties en plaatsen liever zoals ze zijn. Het verhaal speelt zich af op het platteland, maar je ziet niet in welk deel van het land. Ook op taalkundig vlak, want elke streek heeft zijn eigen dialect. Sommige regisseurs blijven trouw aan die realistische elementen, maar in mijn film spreken ze niet de taal van hun streek. De personages worden niet gedefinieerd door de plek waar ze wonen. Maar je probeert alles te geven wat je krijgt, zoals de manier hoe ze praten, hun intonatie, en dat is heel persoonlijk voor mij; ook het geluid en de kleuren. Daar heb ik geen extra’s voor nodig, dus vanuit dat oogpunt kun je op een minimalistische manier van werken zoveel meegeven. Etero met haar sterke intuïtie is net hetzelfde.

Geluid is voor jou essentieel?

Een beeld kan lang niet alles vatten. Geluid kan een beeld veel breder en rijker maken.

Hoe je je verhaal vertelt, is dat een weerspiegeling van de cinema waarmee je bent opgegroeid?

Dat is interessant omdat ik ben opgegroeid met veel verschillende soorten cinema. Qua DVD of cassette had ik niet veel keuze. Ik keek naar alles wat ze op televisie toonden, omdat we beperkingen hadden op het gebied van elektriciteit—ik had geen keuze. Sommige gezinnen konden hun films kiezen, maar wij konden niet de films krijgen die we wilden, dus keken we naar wat door de staat of de overheid werd geselecteerd. Die keuze was beperkt. Later veranderde dat en werd alles meer open. Ik heb veel oude Hollywoodfilms gezien, en ik herinner me ook de eerste keer dat ik echt de belevenis van cinema meemaakte. Dat was toen ik de Italiaanse neorealistische film “Miracolo a Milano” van Vittorio de Sica [1951, ook bekend als “Miracle in Milan”] zag. Rationeel wist ik niet wat er gebeurde omdat ik toen nog maar tien jaar oud was, maar ik denk dat ik toen wel begreep dat cinema een superkrachtig middel was om verhalen te vertellen die iedereen over de hele wereld kunnen boeien. Dat was een sterke film, maar ik had toen niet kunnen denken dat ik dit ooit zou doen. Later kon ik meerdere films zien en vond ik andere regisseurs ook interessant. Maar ik ben erg gefascineerd door films waarvan ik niet weet hoe ik ze moet maken. Enkele van mijn favoriete filmmakers zijn Kenneth Anger, Barbara Hammer en Derek Jarman. Als je hun films ziet, is het alsof je ziet hoe hun brein functioneert.

Je bent een cinefiel, niet?

Wat ik zo leuk vind, is dat ik een film altijd als toeschouwer kan zien. Het zou voor mij heel pijnlijk zijn mocht ik dat verliezen. Het blijft heel boeiend om naar de bioscoop te gaan en daarvan te genieten.

Film Fest Gent
15 oktober 2023

FILMS

ME MZIS SKIVI VAR DEDAMICAZE, a.k.a. I AM TRULY A DROP OF SUN ON EARTH (2017) DIR Elene Naveriani PROD Britta Rindelaub CAM Agnesh Pakozdi ED Gabriel Gonzales CAST Kakha Nozadze, Daniel Antony Onwuka, Mariam Chachia, Nino Giorgobiani, Bianka Shugurova

WET SAND (2021) DIR Elene Naveriani PROD Cornelia Seitler, Brigitte Hofer, Ketie Danelia SCR Elene Naveriani, Sandro Naveriani CAM Agnesh Pakozdi ED Aurora Vögeli MUS Philippe Ciompi CAST Bebe Sesitashvili, Gia Agumava, Megi Kobaladze, Giorgi Tsereteli, Kakha Nozadze, Eka Chavleishvili, Zaal Goguadze, Luka Khalvashi

BOYS ON FILM 23: DANGEROUS TO KNOW (2023) DIR Elane Naveriani, Irasj Asanti, Máté Konkol, Sean Lìonadh, Sam Max, Mark Pluck, Sven Spur, Uriel Torten, Renato Turnes, Tom Young PROD Alfredo Covelli, Gábor Osváth CAM Robbie Bryant, Andrew O’Connor, Tamás Papp, Jordan T. Parrott, Matthee Van Holderbeke ED Guy K. Ward, Lili Gyarmati, Dulcinee DeGuere MUS Rupert Uzzell, Matthias Dewilde CAST Zachary Quintro, Russell Kahn, Ravdeep Singh Bajwa, Péter Dániel Katona, Adam Wadsworth, Fredrik Skogsrud, Ruaridh Mollica, Ido Tako

SHASHVI SHASHVI MAQ’VALI, a.k.a. BLACKBIRD BLACKBIRD BLACKBERRY (2023) DIR Elene Naveriani PROD Britta Rindelaub, Thomas Reichlin, Ketie Danelia SCR Elene Naveriani, Nikoloz Msivani (boek “Shashvi shashvi maq’vali” [2020], a.k.a. “Blackbird Blackbird Blackberry,” van Tamta Melashvili) CAM Agnesh Pakozdi ED Aurora Vögel CAST Eka Chavleishvili, Temiko Chichinadze, Lia Abuladze, Teo Babukhadia, Mariam Didia, Marian Gedenadze, Sopo Grigolashvili, Joni Janashia